Findlater Castle

Pięknie położony, na stromym i wysokim na 45 metrów półwyspie klifowym, zamek Findlater został wybudowany pod koniec XIV wieku. Jego budowniczym był najprawdopodobniej sir John Sinclair of Findlater (zm.1411). Nazwa zamku wywodzi się z języka staronordyjskiego, gdzie wyraz „fyne” oznacza „biały”, a „leitr” odnosi się do słowa „klif”. Wydaje się, że nazwa „biały klif” miała też związek z zawartym w klifowych skałach kwarcem. Z pewnością, miejsce tego fragmentarycznie zachowanego do dnia dzisiejszego zamku zajmowała wcześniej inna twierdza. Pierwsza historyczna wzmianka o niej, zawarta w Exequer Rolls, pochodzi z roku 1246. W latach 60-tych XIII wieku, w związku ze spodziewaną inwazją wojsk norweskiego króla Hakona IV (1204 – 1263), podjęto w niej z inicjatywy króla Alexandra III (1241 – 1286), prace naprawcze. Te, ostatecznie okazały się jednak niewystarczające i Wikingowie po niezbyt długim oblężeniu zdołali pochwycić zamek. Jego zachowane fragmenty zostały pod koniec XIV wieku znacznie przebudowane. Pierwszą linię obrony nowego zamku Findlater stanowił prostokątny, ziemny nasyp o rozmiarach 73 na 42.6 metrów. Jego zewnętrzną część dodatkowo chronił głęboki na 1.2 i szeroki na 8 metrów rów oraz kolejny ziemny wał o szerokości 3.5 i wysokości 1 metra. Umocnienia te miały głównie za zadanie ochronę grobli, stanowiącej jedyną drogę do właściwej części twierdzy. Ta naturalnie uformowana wąska ścieżka także została przedzielona dwoma głębokimi rowami. Pomiędzy nimi wybudowano następnie masywną wieżę bramną, obsługującą dwa zwodzone mosty (przerzucone nad wspomnianymi rowami). Powierzchnia skały na której wybudowano zamek posiada wymiary 59 na 24.5 metrów. Podczas jego budowy w znacznym stopniu wzorowano się na położonym w rejonie Midlothian zamku Roslin, będącym główną siedzibą rodu Sinclair. Do dnia dzisiejszego z tej imponującej niegdyś twierdzy zachowały się głównie fragmenty budynków osadzonych w dolnej, zachodniej części skały. Wciąż jednak wznoszą się one na wysokość około 20 metrów i mieszczą m.in. dwie charakterystyczne komnaty mieszkalne, wyposażone w rzędy okien i kamienne, kolebkowe sklepienia. Poniżej nich, w kolejnych pomieszczeniach położone były sporych rozmiarów kuchnia oraz dwie piwnice. Nie jest jednak wykluczone, że jedna z nich, częściowo wykuta w skale pełniła dodatkowo funkcję lochu. Dostęp do niego możliwy był jedynie odgórnym włazem. Z budynków oryginalnie osadzonych na poziomie dziedzińca, do chwili obecnej zachowały się jedynie niewielkie fragmenty kurtynowego muru położone w północno – wschodniej części skały oraz bliżej niezidentyfikowanego budynku w jej północnej części. Oprócz nich, we wschodniej części skały widoczne są także fundamenty kaplicy i stajni.

Historia Findlater Castle

Pierwsza wzmianka o istniejącej w tym miejscu twierdzy pochodzi z dokumentów Exequer Rolls (skarbu państwa) z roku 1246. Na początku lat 60-tych XIII wieku, w związku z inwazją wojsk norweskiego króla Hakona IV, warownia – rozkazem Alexandra III miała zostać odpowiednio wzmocniona. Podobnym pracom poddane zostały wówczas ponadto królewskie zamki w Aberdeen, Banff i Cullen oraz baronialne twierdze w Dunnottar, Slains, Dundarg i Boyne. Z zachowanych relacji wiadomym jest, że Findlater ostatecznie nie zdołał się obronić i tym samym, na bliżej nieokreślony czas, znalazł się pod kontrolą Wikingów króla Hakona. Wydaje się jednak całkiem prawdopodobnym, że twierdza na powrót stała się szkocką własnością wkrótce pod podpisaniu traktatu pokojowego z Perth (2 lipca 1266 roku). Dokument określał jednocześnie stan posiadania obu stron konfliktu (przy Norwegii pozostały wówczas jedynie Orkady i Szetlandy). Posiadłość Findlater należała do rodu St Clair (Sinclair) przynamniej od czasów króla Davida II. Za budowniczego obecnego zamku powszechnie przyjmuje się sir John’a Sinclair of Findlater (zmarł podczas bitwy pod Harlaw 1411 roku, kończącej rebelię hrabiego Ross). W kolejnych latach zamek przeszedł na własność rodu Ogilvy. W roku 1455 król James II (1430 – 1460) zezwolił sir Walterowi Ogilvie of Deskford na rozbudowę twierdzy. Najprawdopodobniej jej efektem są właśnie między innymi budynki ulokowane w zachodniej części skały. Findlater nie pozostał jednak w rękach Ogilvie’ch zbyt długo. W roku 1560 sir Alexander Ogilvy, poważnie skonfliktowany ze swoim synem, przekazał zamek sir John’owi Gordon, synowi hrabiego Gordon. Wydziedziczony syn – James Ogilvy, Stewart Szkocji próbował jeszcze za pośrednictwem królowej Marii Stuart (1542 – 1587) odzyskać rodzinną posiadłość. Kiedy w roku 1562 sir John Gordon odmówił królowej poddania zamku, ta wysłała armię celem jego odzyskania. W pierwszej potyczce wojska Gordona zdołały jeszcze pobić oddziały królewskie, ale w kluczowej bitwie pod Corrichie (dnia 28 października) on sam poniósł druzgocącą klęskę. Pojmany, został następnie przetransportowany do Aberdeen i tam ścięty. Tym samym Findlater powrócił w ręce Ogilvie’ch. Wkrótce po roku 1600 w związku z budową nowej rodzinnej posiadłości w Cullen zamek został przez nich jednak ostatecznie opuszczony. Zgodnie z zachowanym raportem z roku 1638 Findlater był już wówczas niczym więcej, jak malowniczo położoną ruiną. W tym stanie też przetrwał do czasów współczesnych. W odległości około 400 metrów na południowy – zachód od zamku, położony jest jeden z najstarszych i jednocześnie najlepiej zachowanych szkockich gołębników. Pochodząca najprawdopodobniej z XVI wieku okrągła budowla posiada u swej podstawy około 19 metrów średnicy. Całość składa się z niejako trzech, zwężających się ku górze, części. Otwór wlotowy dla ptaków ulokowany jest pośrodku kopulastego dachu. Wąskie drzwi położone są natomiast od południowej strony. Gołębnik mieści około 700 kamiennych gniazd. Każde o wymiarach, w przybliżeniu 13 na 15 centymetrów przy głębokości 36 – 40 centymetrów. Pierwsza linia gniazd położona jest na wysokości 46 centymetrów nad ziemią. Dostęp do położonych wyżej gniazd zapewniała umieszczona pośrodku gołębnika specjalna drabina, zwana „potence”. Budowla została odnowiona w roku 2006 przez Banff and Buchan Council District.

Zamek i gołębnik można zwiedzać o każdej rozsądnej porze.
Z uwagi jednak na bardzo zły stan murów warowni, jak i pobliskie strome klify podczas jej zwiedzania zalecana jest szczególnie wzmożona ostrożność.