Caisteal Bhuirgh

Caisteal Bhuirgh, znany również pod nazwą Borve Castle, był masywną, XIV-wieczną wieżą rycerską.
Ulokowana została ona na planie prostokąta o wymiarach 18.3 na 11.1 metrów. Obecnie, ta mocno już zrujnowana budowla, w swoim najwyższym punkcie mierzy około 9 metrów. Z kolei jej najbardziej zniszczony odcinek, czyli ściana północna, wznosi się na wysokość około połowy metra.
Najbardziej nietypowym elementem tej wieży są jej zewnętrzne mury, które zostały zbudowane w dwóch etapach z połączonego wapienną zaprawą gruzu. Ich starsza, wewnętrzna warstwa pierwotnie posiadała około 0.7 metra szerokości. Z czasem mury te zostały jednak przebudowane osiągając ostatecznie 2.7 metrów szerokości na poziomie pomieszczenia parterowego, 2.1 metrów na pierwszym piętrze i 1.2 metra na drugiej i jednocześnie ostatniej kondygnacji.
Jedyne wejście do Caisteal Bhuirgh znajdowało się na poziomie pierwszego piętra w centralnej części ściany południowej. Ulokowane zostało ono na wysokości około 1.8 metra od poziomu gruntu i posiadało 1.2 metra szerokości. Jednym z jego zabezpieczeń była długa, osadzona w grubości południowej ściany, drewniana belka. W późniejszym, trudnym do ustalenia momencie, wejście to zostało osłonięte gankiem o wymiarach 3.9 na 3 metry. Do dnia dzisiejszego zachowała się jedynie jego południowa ściana. Wciąż jednak można w niej dostrzec pozostałości niewielkiego okna. Kolejne, podobnych rozmiarów okno, zostało osadzone w zachodniej części ściany południowej. Tuż nad jego północno-zachodnim narożnikiem znajduje się jedno z dwóch obecnie istniejących okienek szczelinowych. Drugie z nich można dostrzec w ścianie zachodniej. Wiadomym jest jednak, że jeszcze w XIX wieku, w tej samej ścianie widniały trzy tego typu otwory okienne.
Z uwagi na znaczny stopień zniszczenia wieży nie jest możliwe, przynajmniej bez przeprowadzenia w jej obrębie dokładniejszych badań archeologicznych, odtworzenie jej pierwotnego układu wewnętrznego. Pomimo tego, wizytujący Caisteal Bhuirgh pod koniec XIX wieku słynni architekci David MacGibbon (ur.1831 – zm.1902) i Thomas Ross (1839–1930) uznali, że swoim stylem częściowo nawiązuje on do dwóch innych szkockich wież z XIV wieku, a mianowicie Dundonald Castle i Torthorwald Castle. Posiłkując się powyższymi przykładami uznali oni, że także w tym przypadku na najwyższym, drugim piętrze budowli ulokowany był hall. Teorię tę mają potwierdzać relikty dwóch sporych rozmiarów okien widocznych w centralnej części ściany wschodniej oraz na wschodnim odcinku ściany południowej.
Podczas tej samej okazji MacGibbon i Ross stwierdzili brak jakichkolwiek śladów kamiennych sklepień czy palenisk w obrębie wieży. Co jednak ciekawe, wizytujący ją w roku 1913 pastor Aneas MacDonald zdołał jednak dostrzec fragmenty sklepień dwóch parterowych pomieszczeń. Jedno z nich miało znajdować się w zachodniej, parterowej części wieży. Drugie, ulokowane na tym samym poziomie, przylegać natomiast miało do ściany północnej. Z większą dozą prawdopodobieństwa możemy jednak uznać, że wszystkie kondygnacje Caisteal Bhuirgh oddzielone były od siebie drewnianymi stropami. Ich legary osadzone zostały na progach, które powstały przy okazji kaskadowego zwężenia ścian ku górze.
Z pewnością wieżę otaczały także budynki gospodarcze. Dwa z nich, w nieustalonym okresie, zostały wybudowane w oparciu o jej wschodnią ścianę. Do dnia dzisiejszego przetrwały tylko ich relikty.

 
Historia Caisteal Bhuirgh

 
Dzieje tej wieży są słabo znane. Jej najbardziej prawdopodobnymi budowniczymi, w XIV wieku, byli członkowie klanu MacDonalds of Benbencula. Jeden z ich przedstawicieli – Ranald (MacDonald) of Benbencula – w roku 1625 miał być właścicielem zamku „Castellborf”. Pewnym jest za to, że zamek Bhuirgh (Borve) pozostał w użyciu do początków XVII wieku.
W większości opracowań dotyczących tej wieży można ponadto znaleźć informację, że faktyczną osobą odpowiedzialną za jej budowę, co miało mieć miejsce na przełomie lat 1344-1363, była Amy MacRuari (Amy of Garmoran), żona sir Johna of Islay (MacDonalda), Lorda Wysp (ok.1326-1386). Po nieudanym, trwającym zaledwie cztery lata małżeństwie (1346-1350), lady Amy (lub Amie) miała powrócić w rodzinne strony i z zapałem oddać się sztuce budowniczej. Jej staraniem przebudowany między innymi został słynny zamek Tioram w regionie Lochaber, kościół Teampull na Trionaid na wyspie North Uist oraz kolejny kościół Teampull Chalumchille, którego relikty znajdują się właśnie w północnej części wyspy Benbencula, w archipelagu wysp Hebrydów Zewnętrznych. Twórcami tej hipotezy byli wspomnieni wcześniej architekci MacGibbon i Ross. Warto jednak zaznaczyć, że w rządowych dokumentach z roku 1845 (The Statistical Accounts of Scotland) można znaleźć zapis głoszący „brak tradycji względem daty lub osoby, przez którą [Caisteal Bhuirgh] został wybudowany”.

Teampull Bhuirgh

W odległości około 500 metrów na południowy-zachód od ruin zamku Buirgh, na owalnym w planie, datowanym na okres epoki żelaza, sztucznie usypanym wzniesieniu, znajdują się bardzo skromne pozostałości kaplicy Teampull Bhuirgh. Niestety, data wybudowania tej prostokątnej w planie świątyni o wymiarach 14 metrów w linii wschód-zachód na 5 metrów w linii północ-południe, nie jest znana. Obecnie jej mury zredukowane są do wysokości połowy metra. Wciąż jednak można dostrzec relikty dwóch okien w ścianie południowej.