Cockburnspath Castle

Najstarsza część zamku Cockburnspath, czyli masywna wieża mieszkalno – obronna została wybudowana w XV wieku.
Budynek ten został ulokowany na planie prostokąta o wymiarach 10.6 na 8.8 metrów. Szerokość jego ściana waha się od 1.8 do 2.1 metrów. Z kolei wysokość jego najlepiej zachowanej ściany północno – wschodniej wynosi około 10 metrów.
Cockburnspath oryginalnie posiadał cztery kondygnacje. W jego parterowej części mieściła się spiżarnia z kolebkowym sklepieniem. Na tym poziomie, w ścianie północno – wschodniej zostało także umieszczone główne, łukowate wejście do wieży. Obecnie jest ono jednak całkowicie zamurowane.
Na pierwszym piętrze tradycyjnie znajdował się hall. W jego ścianie północno – wschodniej znajduje się dość dużych rozmiarów okno z bocznymi, kamiennymi siedzeniami oraz sporych rozmiarów niszą. Godny uwagi jest szczególnie styl jego wykonania. O ile od zewnętrznej strony okno przyjmuje prostokątny kształt, to od wewnętrznej strony jego nadproże jest już mocno zaokrąglone. W podobnej manierze zostało też wykonane jedyne zachowane okno z kolejnego piętra wieży. Wydaje się, że na tym poziomie mieściła się prywatna komnata lairda i jego najbliższej rodziny. Dodatkowe pomieszczenie mieszkalne mogło się znajdować na poddaszu.
Wokół szczytu wieży poprowadzony był także chodnik straży i osłaniający go kamienny parapet.
Tuż obok wieży, w kierunku północno – wschodnim znajduje się kolejny i równie fragmentarycznie zachowany jednopiętrowy budynek. Ulokowany jest on na planie prostokąta o wymiarach 21 na 5.5 metrów, przy ścianach dochodzących do około 1 metra szerokości.
W swej parterowej części mieścił on trzy pomieszczenia z kolebkowymi sklepieniami. Wydaje się, że służyły one jako spiżarnie lub magazyny. Powyżej, na pierwszym piętrze mógł się także znajdować zewnętrzny hall oraz dodatkowe pokoje mieszkalne.
Pod koniec XIX wieku budynek ten wciąż posiadał pięknie ozdobione, XVII-wieczne wejście. Niestety do dnia dzisiejszego nie zachowały się po nim żadne ślady. W murach budynku, szczególnie od strony północno – wschodniej i południowo – wschodniej zostały osadzone kluczowe ambrazury.
Kolejny gospodarczy budynek, mieszczący zapewne stajnię znajduje się na południowy – wschód od wieży. Do dnia dzisiejszego zachowały się tylko jego niewielkie fragmenty.
W XVIII wieku od południowo – zachodniej strony wieży wciąż można było dostrzec także nikłe pozostałości masywnego muru otaczającego niegdyś zamkowy dziedziniec. W pobliżu jego południowego narożnika miała się także znajdować główna, łukowata brama wjazdowa.

Historia Cockburnspath Castle

Posiadłość Cockburnspath przynajmniej od końca XI wieku należała do hrabiów Dunbar and March (we wcześniejszej formie tytuł ten brzmiał: hrabiowie Lothian). Na przełomie XI i XII wieku tytuł ten dzierżył syn Gospatricka, hrabiego Northumbrii (zm. po 1076) – Gospatrick II-gi, (zm. 1138).
Cockburnspath pozostał w rękach jego potomków, zwanych później hrabiami March, aż do roku 1435. Wybudowana przez nich w tym miejscu pierwsza warownia wchodziła też w skład tzw. „siedmiu zamków Dunbarów”. Pozostałymi były: Hailes Castle, Byres, Luffness, Stoneypath, Billie Castle oraz najprawdopodobniej sam Dunbar Castle (w innej wersji mógł być to także Fast Castle).
W roku 1343 Patrick de Dunbar, 9-ty hrabia March (ok. 1285 – 1369) posiadłość tą, wraz z innymi ziemiami w regionie Haddingtonshire (obecnie East Lothian) i Berwickshire (w Borders) nadał sir Adamowi de Hepburn. De Dunbar, jako hrabia March zachował jednak nad nimi feudalną zwierzchność.
W roku 1396 Elizabeth, córka sir George’a de Dunbar, 10-ego hrabiego Dunbar and March wyszła za mąż za najstarszego syna króla Roberta III (1337 – 1406) – sir Davida, księcia Rothesay (1378 – 1402). Spotkało się to jednak z stanowczym sprzeciwem sir Archibalda Douglasa, 3-ego hrabiego Douglas (ok. 1328 – 1400), który dzięki swoim potężnym wpływom doprowadził wpierw do rozwodu tej pary, a następnie do powtórnego małżeństwa księcia Davida, tym razem z jego własną córką – Marjory (zm. 1421). W dalszej kolejności Douglas przymusił też raczej nieudolnego króla do ataku na główną twierdzę hrabiego March – zamek Dunbar.
W konsekwencji sir George jawnie wypowiedział lojalność Robertowi III i w roku 1397 udał się na dwór króla Anglii – Ryszarda II (Richard II, 1367 – 1400). Następnie, w roku 1400 wraz z dwutysięcznym oddziałem nowego władcy Anglii – Henryka IV (Henry IV, 1367 – 1413), pozostającymi pod dowództwem sir Henry’ego Percy, zwanego „Hotspur” (1364 – 1403) dokonał on inwazji na wschodnie tereny Szkocji. W odpowiedzi 3-ci hrabia Douglas zdobył warownie hrabiego March w Dunbar i właśnie w Cockburnspath. Rok później, już po śmierci sir Archibalda Douglasa (w okolicach Bożego Narodzenia roku 1400) Cockburnspath zajęły także wojska jego najstarszego syna – sir Archibalda Douglasa, 4-ego hrabiego Douglas (1372 – 1424).
W roku 1435 po prawnej utracie wszystkich tytułów i posiadłości (faktycznie była to kara za winy ojca) przez sir George’a II-ego de Dunbar, 11-ego hrabiego Dunbar and March (ok. 1370 – po 1457) Cockburnspath została włączona do dóbr koronnych. Zamki Dunbar i Cockburnspath na rozkaz króla Jamesa I (1394 – 1437) zostały wówczas zajęte przez wojska sir Williama Douglasa, 2-ego hrabiego Angus (ok. 1398 – 1437) i sir Adama Hepburn of Hailes (1382 – ok. 1446). George de Dunbar nie pogodził się jednak z takim stanem rzeczy i z pomocą Anglików, prowadzonych tym razem przez sir Roberta Ogle, barona Ogle and Hepple, gubernatora Berwick (1406 – 1469) i Henry’ego Percy, 2-ego hrabiego Northumberland (1393 – 1455) w roku 1436 spróbował odzyskać utracone posiadłości. Ich zmierzająca w kierunku Cockburnspath czterotysięczna armia została jednak rozbita podczas ataku połączonych wojsk hrabiego Douglasa, sir Adama Hepburna i sir Alexandra Ramsaya of Dalhousie (zm. 1459/1465), w bitwie pod Piperdean (10 września, w odległości około 3 kilometrów na wschód od wieży)
Dziewięć lat później, w roku 1455 król James II (1430 – 1460) Cockburnspath wraz z innymi posiadłościami wchodzącymi w skład hrabstwa March nadał swojemu drugiemu synowi sir Alexandrowi Stewartowi (ok. 1454 – 1485), nowo mianowanemu 1-emu hrabiemu March (drugiej kreacji tytułu).
W tym właśnie czasie w Cockburnspath, w miejscu wcześniejszej, najprawdopodobniej XIV-wiecznej warowni, została wybudowana zachowana (fragmentarycznie) do dnia dzisiejszego masywna wieża.
W roku 1503 król James IV (1474 – 1513) nadał posiadłość Cockburnspath wraz z zamkiem swojej świeżo poślubionej małżonce Margaret Tudor (1489 – 1541), córce króla Anglii – Henryka VII ( Henry VII, 1457 – 1509). W praktyce pozostawała ona jednak pod zarządem rodu Homes (Hume). Po śmierci króla w bitwie pod Flodden (9 września 1513 roku), Margaret w roku 1514 poślubiła sir Archibalda Douglasa, 6-ego hrabiego Angus (ok. 1489 – 1557). Niedługo później sir Archibald zgłosił pretensje do baronii Cockburnspath (w imieniu Lady Margaret). W efekcie doprowadziło to do jego poważnego konfliktu z Johnem Home of Blackadder (prywatnie jego szwagrem), ówczesnym zarządcą Cockburnspath. Ostatecznie spór ten został rozstrzygnięty na korzyść rodziny Home. Pomimo tego, w roku 1530 John Home, opat Jedburgh (1487 – po 1549) sprzedał tą posiadłość dla sir Williama Sinclaira, 4-ego Lorda Sinclair (zm. po 1570). Z kolei ten, około roku 1546 sprzedał ją z sir George’owi Douglas of Pittendreich (zm. 1552), który był bratem… sir Archibalda, 6-ego hrabiego Angus. Doprowadziło to oczywiście do kolejnego sporu Douglasów z rodem Home. W tej sytuacji hrabia Angus rozlokował wokół wieży blisko trzytysięczny oddział własnych żołnierzy. Jednocześnie, ze względu na toczącą się właśnie wojnę angielsko – szkocką, zwaną także „Brutalnymi zalotami”, podczas których król Anglii – Henryk VIII (Henry VIII, 1491 – 1547) siłą chciał przymusić Szkotów do ślubu małoletniej królowej Marii (1542 – 1587) z jego synem księciem Walii – Edwardem (1537 – 1553), oddział Angusa miał chronić południowo – wschodnią część Szkocji przed angielskimi wojskami.
W roku 1558 w Cockburnspath zmarł sir David Douglas, 7-my hrabia Angus.
W roku 1594 wobec udziału sir Williama Douglasa, 10-ego hrabiego Angus (1552 – 1611) w tzw. „spisku hiszpańskim” (była to próba przywrócenia dominującej roli kościoła katolickiego w Szkocji, przy pomocy króla Hiszpanii Filipa II (1527 – 1598)) decyzją króla Jamesa VI ((1566 – 1625) wszystkie jego posiadłości, wliczając w to Cockburnspath zostały skonfiskowane, a posiadane godności i tytuły zniesione.
W tym samym roku król przekazał prawa do tej posiadłości dla sir Ludovica Stewarta, 2-ego księcia Lennox, 1-ego księcia Richmond (1574 – 1624).
W roku 1597 sir William Douglas przyjął wiarę protestancką i niedługo później uzyskał też przebaczenie króla. Następnie, w roku 1602 James VI zwrócił mu także na własność posiadłość Cockburnspath wraz z zamkiem. Sir William nie pozostał jednak zbyt długo wierny nowemu wyznaniu i już w roku 1608 został ekskomunikowany. W następnym roku uciekł do Paryża i tam też, dnia 3 marca 1611 roku, zmarł.
Zamek Cockburnspath pozostał w użyciu najprawdopodobniej jeszcze tylko przez kolejny rok.
Cała posiadłość przeszła wówczas z powrotem na własność rodziny Home. W roku 1682 sir James Home, 5-ty hrabia Home (zm. 1687) sprzedał ją sir John’owi Hall, późniejszemu 1-emu baronetowi Dunglass (zm. 1695).
Przez kolejne lata zamek popadał w coraz większą ruinę. Wreszcie pod koniec XVIII wieku jego większa część została rozebrana, a pozyskany w ten sposób kamień został wykorzystany do budowy kilku okolicznych domostw.
Na przełomie grudnia 2011 i marca 2012 roku, całkowitemu zawaleniu uległ ostatni fragment południowo – wschodniej ściany oryginalnej wieży.

Zamek Cockburnspath można podziwiać o każdej rozsądnej porze. Z uwagi jednak na bardzo zły stan jego murów zaleca się zachowanie szczególnie wzmożonej ostrożności.