Creich Castle

Masywna, położona na planie litery „L” wieża mieszkalno – obronna Creich Castle została wybudowana najprawdopodobniej w drugiej połowie XVI wieku. Jej główny, prostokątny w rzucie blok posiada wymiary 11.9 na 8.5 metrów. Z kolei, przystające do niego od strony południowo – wschodniej, równoboczne skrzydło mierzy jedynie 1.8 metra kwadratowego. Dostęp do wnętrza wieży prowadzi z poziomu dziedzińca, poprzez łukowate wejście w osadzonej na złączeniu obydwu skrzydeł, niewielkiej wieżyczce schodowej.
Tradycyjnie na parterze budynku znajdowała się spiżarnia z kolebkowym sklepieniem. Dostęp do wyższych pięter był możliwy dzięki wspomnianej wieżyczce schodowej. Niestety, oryginalne stropy Creich Castle nie przetrwały do chwili obecnej, przez co dostęp do jego górnych poziomów jest niemożliwy. Można jednak z dużą pewnością uznać, że na pierwszym piętrze głównego bloku wieży znajdował się główny hall. Dwa kolejne piętra były przeznaczone do prywatnego użytku lorda i jego rodziny. Dodatkowe pomieszczenia mieszkalne mogły być ulokowane w bocznym skrzydle oraz na poddaszu. U szczytu wieży wciąż można zauważyć fragmenty ciekawych konsol, podtrzymujących niegdyś wysunięty poza lico głównego muru, kamienny parapet.
Wieża oryginalnie była też z pewnością otoczona kurtynowym murem. W odległości około 18 metrów na zachód od niej widoczna jest zatem niewielka wieżyczka, stanowiąca jedyny zachowany fragment dawnego budynku bramnego. Widoczny, pulpitowy daszek wieżyczki jest jednak współczesnym dodatkiem. Ulokowany nieco dalej, w kierunku północno –  zachodnim prostokątny, dwukomorowy gołębnik z pulpitowym dachem pochodzi w roku 1723. Na wschód od wieży, w obrębie współczesnego ogrodu oryginalnie znajdowała się także zamkowa studnia.
Ruiny parafialnego kościółka pod wezwaniem świętego Serf’a (święty Kościoła Szkockiego, ur. ok. 500 – zm. 583), położone na północy – zachód od wieży pochodzą z przełomu XIV i XV wieku. Prostokątny w rzucie budynek mierzy 18 na 4.5 metrów, przy szerokości ścian 0.9 metra. W XVI wieku od jego południowej strony została dodana także kaplica. Z pewnością cały kościółek był przebudowany w XVII wieku. W kolejnym stuleciu poddano go także pewnej, raczej niewielkiej renowacji. Pozostał w użyciu do roku 1832, kiedy to wybudowano nowy parafialny kościół Creich.
 
 

 
 
Historia Creich Castle

Pierwszy zamek Creich istniał w tym miejscu już w XIII wieku i należał do rodu MacDuffs, hrabiów Fife. Warownia ta pełniła też istotną rolę w ochronie południowego brzegu rzeki Tay. Wybór tego miejsca na jej lokalizację raczej nie był przypadkowy. Osadzona na niezbyt wysokim, lecz skalistym pagórku, otoczonym dodatkowo mokradłami z pewnością mogła też oferować bardzo dobrą pozycję obronną. Z uwagi, że Creich jednak nigdy nie pełnił roli głównej siedziby rodu MacDuffs, był on przekazany w zarząd specjalnych konstablów, rekrutujących się najczęściej z kręgu najbliższych krewnych tego rodu…
Królowa Gruoch z rodu MacDuffs, żona słynnego króla Macbetha (zm. 1057) była jednocześnie krewną Malcolma Canmore (1031 – 1093). Canmore, po pokonaniu Macbetha (w bitwie pod Lumphanan dnia 25 sierpnia 1057) i następnie także jego następcy Lulach’a (zm. 1058) został nowym władcą Szkotów. Z czasem udało mu się także pokonać pozostałe wrogie MacDuff’om klany. Z związku z Margaret of Wessex (ok. 1045 – 1093, w roku 1250 królowa Margaret została ogłoszona świętą kościoła szkockiego) Canmore doczekał się kilku potomków. Jeden z ich synów Ethelred poślubił nieznaną z imienia spadkobierczynię klanu MacDuffs (z linii królowej Gruoch). Ze związku tego narodziło się im kilkoro dzieci. Jeden z młodszych synów został następnie mianowany konstablem Creich (najprawdopodobniej poślubił też kobietę z lokalnego rodu Creich). Para ta mieszkała w tutejszym zamku do końca swojego życia. Ich najstarszy syn i dziedzic tej posiadłości chociaż faktycznie pełnił posługę duchowną, z czasem został też pasowany rycerzem. Od tego momentu rodzina urzędująca w Creich była zobowiązana zarówno do administracyjnej, militarnej, jak i duchowej kontroli nad podlegającymi im okolicznymi posiadłościami.
Pierwszym wspomnianym w źródłach członkiem rodu Creich był rycerz – zakonnik Donald de Creich.
Kolejny z rodu Simon de Creich był kanonikiem w rejonie Moray. Męska linia rodu urzędująca w zamku Creich wygasła w jednak roku 1353.
Z czasem posiadłość ta przeszła w ręce rodziny Liddles. Na początku XVI wieku, w związku z zdradą stanu zostali oni jednak wyjęci spod prawa, a ich posiadłość zarekwirowana i następnie sprzedana. W roku 1502 Creich został wykupiony przez możny ród Beaton. Jej prawnym właścicielem stał się wówczas sir David Beaton (ok. 1460 – 1505, Bethune), drugi syn sir Johna Bethune of Balfour, 6-ego z Balfour (ok. 1435 – ok. 1502) i Marjory Boswell, córki lairda Balmuto. Wnuczka sir Davida i córka sir Johna Beaton of Creich – lady Elizabeth Beaton (Bethune, zm. po 1581)) of Creich przez pewien czas była kochanką króla Jamesa V (1512 – 1542). Z tego związku narodziła im się córka o imieniu Jean (Lady Jean Stewart, ok. 1533 – 1587/1588).
Z roku 1553 pochodzi także wzmianka o „wieży, fortalicji i dworze” Creich.
Kolejny z rodu Beaton – sir Robert (ur. ok. 1518), drugi syn sir Johna Beaton towarzyszył królowej Marii
Stuart (1542 – 1587) podczas jej pobytu we Francji. W roku 1561 został też przez nią mianowany zarządcą jej dworu, strażnikiem hrabstwa Fife i kostablem królewskiego zamku Falkland. Jego najstarsza córka Mary Beathune (1543 – 1598) została jedną z słynnych „Czterech Marii”, najbliższych towarzyszek królowej Marii Stuart. Pozostałymi były Mary Fleming (1542 – po 1580), Mary Seton (1549 – 1615) i Mary Livingston (ok. 1541 – 1579).
Po tragicznej śmierci kardynała Davida Beaton’a (ok. 1494 – 1546, więcej informacji na ten temat można znaleźć w opisie zamku St Andrews) i w konsekwencji wydarzeń związanych z Reformacją (od 1560 roku) zarówno członkowie rodziny Beaton, jak i ich przyjaciele stali się celem ataku szkockich prezbiterian. Laird zamku Creich wraz z rodziną został wówczas zmuszony do ucieczki z kraju. Wkrótce po tym wydarzeniu warownia została zajęta przez zwolenników słynnego reformatora szkockiego kościoła John’a Knox’a (ok. 1514 – 1572). Pozostała w ich rękach jednak przez krótki czas.
W XVII wieku Creich Castle pozostawał już w stanie poważnej ruiny.  Część jego murów została też w kolejnych latach rozebrana i wykorzystana do budowy pobliskiej farmy.

Przylegający do zamku elegancki domek można wynająć za pośrednictwem poniższej strony:
http://www.standrews-cottages.com/cottages/Creich+Castle+Farmhouse/