Loch Doon Castle

XIII – wieczny Loch Doon Castle oryginalnie położony był na niewielkiej, kamiennej wyspie na jeziorze o tej samej nazwie. Kiedy w roku 1935, z powodu wybudowania pobliskiej tamy, poziom wody w jeziorze znacznie się podniósł, zapadła decyzja o przeniesieniu zamku na stały ląd. Podczas tej skomplikowanej operacji (trwającej dwa lata) postanowiono jednak – co wydaje się dość dziwne – nie odbudowywać wewnętrznej XVI-wiecznej wieży mieszkalnej mimo, że spore jej fragmenty były wciąż zachowane w dobrym stanie. Nietypowy mur obronny zamku Loch Doon, wybudowany na planie zbliżonym do owalnego, posiada aż 11 ścian bocznych. Przy czym, ściana południowa o długości 17.9 metrów jest dwukrotnie dłuższa od każdej pozostałej. Dla przykładu ściana północna, gdzie umieszczone jest wejście główne posiada jedynie około 6 metrów długości. Łączna długość murów zamku Loch Doon wynosi w linii wschód – zachód 27.7 metrów. Na odcinku północ – południe mierzą one 24.3 metry. Ich grubość waha się od 2.1 do 2.7 metrów. Ściany zewnętrzne zostały wykonane z najwyższej jakości, równobocznych i potężnych kamiennych bloków. Przyjmuje się, że materiał do ich wykonania został pozyskany z kamieniołomu, położonego u północnego brzegu jeziora w odległości około 16 – 19 kilometrów od zamku. Wewnętrzna strona muru wykonana została już mniej starannie, głównie z okrągłych kamieni uzupełnianych gruzem. Główna brama zamku wykonana została we wczesnogotyckim stylu angielskim (tj. z ostro zakończoną górną krawędzią). Jej szerokość wynosi 2.7 metrów. Wejścia do zamku broniła potężna brona i podwójna para solidnych drzwi, z których wewnętrzne dodatkowo wzmocnione były dwoma masywnymi, przesuwanymi zasuwami. Jak zwykle w tego rodzaju przypadkach, zasuwy te umieszczone były w grubości muru. Powyżej wejścia musiało też znajdować się pomieszczenie, w którym umieszczona była machina zawiadująca pracą brony. Niestety nie zachowały się po nim żadne ślady. Możliwe także, że u szczytu kurtynowego mury, tuż nad samym wejściem ulokowany był kamienny machikuł, będący dodatkowym punktem obrony tego newralgicznego punktu. Niewielka poterna, o szerokości 0.8 metra ulokowana jest od wschodniej strony. Także ona była broniona parą masywnych zasuw. Wybudowana wewnątrz obronnych murów, późniejsza wieża mieszkalno – obronna mierzyła 10.6 metrów w linii wschód – zachód i 6.7 metrów w osi północ – południe. Na początku XX wieku wciąż posiadała ona zachowane do wysokości około 12 metrów ściany południową i zachodnią. Ściany północna i zachodnia były wtedy już zachowane jedynie fragmentarycznie. Z pewnością jednak wspomniana ściana północna wieży oparta była na obronnym murze, adoptując tym samym oryginalny kominek (wciąż istniejący). Dostęp do wyższych partii wieży możliwy był przez położone w jej południowo – wschodnim rogu spiralne schody. Kilka ich stopni wraz z ostrołukowym wejściem oraz niską linią zewnętrznych murów są dzisiaj jedynymi jej pozostałościami. Dysponowała ona czterema głównymi piętrami. Piwnica i pierwsze piętro posiadały ponadto kamienne sklepienia. W północno – wschodnim rogu, ulokowanego dawniej na pierwszym piętrze hallu, zachowało się szerokie na około 0.6 metra przejście. Prowadziło ono, poprzez grubość kurtynowego muru, do niewielkiej garderoby. Ta, oświetlona była jedynie 8 centymetrowym okienkiem. Od zewnętrznej strony posiadała jednak także szczelinowy otwór strzelniczy. W obrębie dziedzińca, w pobliżu poterny wciąż są także widoczne pozostałości niewielkiej budowli z kamiennym sklepieniem. Niewiele jednak wiemy o jej przeznaczeniu. Od wewnętrznej strony ściany południowej kurtynowego muru (bliżej jej zachodniego rogu), na wysokości około 4 metrów, wciąż widoczna jest ponadto niewielka, pięknie wykończona, łukowata szafka ścienna. W jej pobliżu (nieco dalej, w kierunku wschodnim), lecz już od zewnętrznej strony muru istniały także niegdyś dwa kamienne wsporniki. Ich przeznaczenie nigdy nie zostało odkryte. Możliwe jest jednak, że były one pozostałością jakiejś dobudówki, która została rozebrana, gdy ukończona już została budowa kurtynowego muru (lub gdy był on podwyższany). Na jego południowo – wschodnim i południowo zachodnim rogu, na wysokości około 5.4 metrów widoczne były również dwa otwory okienne. Z pewnością, na szczycie tego samego muru oryginalnie położony był także chodnik obronny, otoczony kamiennym parapetem.

Historia Loch Doon Castle

Faktycznie, budowniczy pierwszej twierdzy na jeziorze Loch Doon nie jest nam znany. Przyjmuje się jednak, że wybudowana została ona przez któregoś z hrabiów Carrick, przodka króla Roberta Bruce’a (ur.1274 – zm.1329). Potwierdzeniem tej teorii wydaje się fakt, że po przegranej bitwie pod Methven (19 czerwca 1306 roku) właśnie tutaj szukał schronienia towarzysz i zarazem szwagier Bruce’a – sir Christopher Seton (ok.1278 – 1306). Dziedzicznym zarządcą zamku Loch Doon był wówczas sir Gilbert of Carrick (ok.1280 – ok.1343). Nieszczęśliwie dla Setona, zamek został zaatakowany przez wojska angielskie. Gilbert de Carrick wierząc, że los Bruce’a jak i całej Szkocji został przypieczętowany w przegranej bitwie, po krótkotrwałej walce poddał zamek wraz z ukrywającym się w nim Seton’em. Ten został następnie przetransportowany do pobliskiego Dumfries i tam powieszony jako zdrajca. Pomimo tego wydarzenia w następnych latach król Robert ponownie ustanowił sir Gilberta zarządcą zamku i okolicznych ziem. Zamek został odbity przez Szkotów w roku 1314. W roku 1333, kiedy prawie cały kraj był zajęty przez zgłaszającego pretensje do szkockiego tronu Edwarda Balliola (ok.1283 – 1367, Edward był synem króla John’a Balliola (ok.1249 – 1314)) i wspierających go Anglików, w rękach króla Davida II (1324 – 1371, syna Roberta Bruce) pozostawało jedynie 6 zamków. Wśród nich był także właśnie Loch Doon Castle. Najprawdopodobniej zarządcą zamku w tym czasie był szkocki oficer John Thomson, który wcześniej wsławił się jako dowódca udanego manewru odwrotu pokonanych w bitwie pod Faughart (14 października 1318 roku) wojsk szkockich. W bitwie tej zginął naczelny wódz Szkotów i jednocześnie brat króla Roberta Bruce’a – Edward (ok.1280 – 1318). W roku 1446 zamek został zaatakowany i zdobyty przez wojska Williama Douglasa, 8-ego hrabiego Douglas (1425 – 1452). Po raz kolejny zamek został zdobyty w roku 1510 przez wojska Williama Crawforda of Lochmores. Loch Doon został także najprawdopodobniej podpalony. Wedle kilku źródeł usunięta z zamku została wówczas także oryginalna brona chroniąca główną bramę. Do dnia dzisiejszego ma ona leżeć na dnie jeziora. Wedle innych dokumentów Loch Doon Castle został podpalony jednak dopiero podczas panowania króla Jamesa V (1512 – 1542). Przyczyną tego miała być polityka króla, skłaniająca się ku osłabianiu niechętnych mu rodów w rejonie Galloway poprzez niszczenie ich posiadłości. Loch Doon Castle został jednak następnie odbudowany i pozostał w użyciu, aż do XVII wieku. W XVI wieku w obrębie starych murów wybudowano także potężną wieżę mieszkalno – obronną. Podczas prac badawczych na pobliskiej wyspie Pickhaw odkryto ponadto pozostałości budynku, w którym kolejni zarządcy zamku przetrzymywali swoich więźniów. W roku 1826 w pobliżu zamku odnaleziono dodatkowo 9 starożytnych łodzi z umieszczonymi w nich m.in. dębową pałką i bitewnym toporem. Znaleziska te są obecnie wystawione w Muzeum Łowiectwa w Glasgow. Szczyt wyspy na której stał niegdyś oryginalny zamek jest wciąż widoczny, szczególnie w momencie niskiego poziomu wody w jeziorze. Na jej brzegach można dostrzec wówczas bezładnie rozrzucone fragmenty zamkowych murów.