Urquhart Castle

XIII-wieczny zamek Urquhart przez całe stulecia był jedną z głównych twierdz w Szkocji. Ulokowany został on na dwóch niewysokich wzgórzach tuż nad zachodnim brzegiem jeziora Loch Ness. Cały kompleks zajmuje powierzchnię o wymiarach 152 na 45.7 metrów i przyjmuje kształt nieregularnej cyfry „8”. Z trzech stron Urquhart chroniły wody jeziora Ness. Od zachodu czyli od strony lądu dostępu do niego broniła natomiast szeroka na 4.8 metrów i głęboka na 7.6 metrów fosa. Oznacza to, że dostęp od tej strony był możliwy jedynie poprzez przerzucony ponad wspomnianą fosą drewniany, zwodzony most (jego oryginalny wygląd nie jest do końca ustalony, lecz przyjmuje się, że była to bardzo ciężka, solidna konstrukcja). Prowadził on do najniższego punktu łączącego obydwa zamkowe wzgórza. Ten naturalnie najsłabszy punkt był z kolei broniony przez dwie, wybudowane na planie litery „D” wieże, które jednocześnie flankowały główną bramę. Sam most nie był jednak poprowadzony na wprost do pasażu głównego wejścia. Ze względów bezpieczeństwa był on przesunięty nieco w bok i oparty na bazie północnej wieży. Dodatkowo zarówno przed mostem, jak i za nim wybudowana została tzw. szyja bramna czyli boczne mury chroniące samą drogę. Szerokość tej ścieżki na odcinku przed zwodzonym mostem wynosiła około 3 metrów, w dalszej części rozszerzała się ona natomiast do 4.5 metra. Do dnia dzisiejszego z całego budynku bramnego zachowały się jedynie dwie kondygnacje wspomnianych wież wraz z osadzonym między nimi pasażem. Górne piętra wraz z zwieńczającymi całość blankami zostały najprawdopodobniej zniszczone tuż po powstaniu jakobickim w latach 1689 – 1690. Zniszczone fragmenty, wliczając w to część kominka oraz latryn są obecnie wyeksponowane na prawo od pasażu. Ten ostatni, pierwotnie był też chroniony solidną broną. Kolejne jego zabezpieczenie stanowiły drzwi wewnętrzne, żelazna krata oraz machikuł ulokowany nad samym wejściem. Od północnej strony pasażu (na lewo) znajduje się także pokój strażnika kontrolującego wchodzących do zamku. Na tyłach tego pomieszczenia ulokowany został ponadto loch. Kolejna stróżówka znajdująca się po drugiej stronie pasażu została w późniejszych latach przebudowana w suszarnię oraz młyn zbóż. Na pierwszym piętrze tego budynku znajdowały się natomiast komnaty konstabla zamku. Zajmował on dwa pomieszczenia, a mianowicie hall – będący de facto pokojem dziennym oraz sypialnię wyposażoną w dużą, ścienną szafę. Obydwie komnaty posiadały również własne kominki oraz latryny. W pokoju na drugim piętrze (od frontu zamku) umieszczona była machina zawiadująca pracą brony. Dostęp do tego pomieszczenia prowadził przez proste schody położone pomiędzy obydwoma pokojami konstabla. Do dnia dzisiejszego przetrwały tylko niewielkie ich fragmenty. Po drugiej stronie dziedzińca, niemalże naprzeciwko głównej bramy znajduje się kolejne wejście, tzw. brama wodna. Zgodnie z nazwą pozwalała ona na dostęp do twierdzy od strony jeziora. W czasach gdy sieć dróg lądowych faktycznie nie istniała, szlaki wodne musiały posiadać bardzo istotne znaczenie komunikacyjne. Brama ta stanowiła także pewien rodzaj poterny. Dzięki niej właśnie podczas oblężenia zamku w latach 1689 – 1690 zamkowemu garnizonowi udało się bezpiecznie sprowadzić dodatkowy prowiant. Na południe od głównej bramy lądowej (na prawo) znajduje się gospodarcza część zamkowego kompleksu. W tym miejscu, na szczycie widocznego wzgórza znajdowała się wcześniejsza i najprawdopodobniej dobrze broniona warownia piktyjska. Podczas prac archeologicznych odkryto tutaj wiele poddanych obróbce termicznej głazów, stanowiących istotny element przy budowie prehistorycznych fortów. W XIII wieku na tym samym szczycie wzgórza wybudowano także pierwszy zamek Urquhart (twierdza ta była jednak przesunięta nieco bardziej na północ względem wcześniejszej warowni Piktów). W późniejszych latach wokół całego wzgórza ulokowano również szereg budynków gospodarczych. Po otoczeniu ich kurtynowym murem miejsce to zaczęło pełnić funkcję tzw. dziedzińca gospodarczego. Dzisiaj raczej trudno jest ustalić przeznaczenie poszczególnych budowli w tej części zamku. Dotyczy to szczególnie budynków zajmujących szczyt wspomnianego wzgórza. Budynek leżący na północ (na lewo) od bramy wodnej przywykło się jednak uważać za zamkową stajnię. Jedną z niewielu budowli, której przeznaczenie udało się bezbłędnie ustalić jest zachowany jedynie w swojej dolnej części, typowy XVI-wieczny szkocki gołębnik. Łatwa do zauważenia okrągła baza tej budowli położona jest pomiędzy szczytem wzgórza, a budowlą która mogła pełnić rolę zamkowej kuźni. Sam gołębnik został natomiast wspomniany w statucie z roku 1509. Do dnia dzisiejszego zachowały się w nim jedynie 4 kamienne gniazda. Budynek określany jako kuźnia z uwagi na wysoką jakość materiału z jakiego został wykonany w XIII wieku mógł również pełnić rolę Wielkiego Hallu, bądź eleganckiego skrzydła mieszkalnego przeznaczonego do użytku wysokich rangą gości. W związku z tym jego parterowa część mogła służyć pierwotnie jako kuchnia. Dostęp do górnych pięter tego budynku był w tym przypadku możliwy jedynie od strony dziedzińca poprzez zewnętrzną, drewnianą galerię. Wsparta była ona na solidnych belkach, których miejsca mocowania są wciąż widoczne w dolnej partii tej budowli. Teorię o bardziej reprezentacyjnym charakterze budynku zdaje się ponadto potwierdzać fragment latryny widoczny w południowo – zachodnim rogu wyższej partii murów. Około roku 1400 główna część zamku została przesunięta w stronę północną, zajmując niższe z dwóch wzgórz. Całość została następnie otoczona potężnym kurtynowym murem tworząc tzw. dziedziniec zewnętrzny. Wspomniany mur, szczególnie od strony lądu zachował się niemal w całości. Wciąż są w nim widoczne m.in. liczne, szczelinowe otwory strzelnicze. W najwyższym punkcie tej części zamku zachowały się ponadto fundamenty prostokątnej w planie budowli. Wedle najbardziej popularnej teorii przyjmuje się, że znajdowała się tutaj zamkowa kaplica. Z drugiej strony jej położenie w linii północ – południe jest dość niezwykłe jak na budowle sakralne. Zwykle bowiem lokowane je w linii wschód – zachód. Pierwsza kaplica w Urquhart pochodzić może nawet z czasów piktyjskich. W tym miejscu zatem, w roku 580, św. Kolumba (Kolumban, ur. 521 – zm. 597) miał ochrzcić Pikta imieniem Emchatch wraz z całą jego rodziną. Po wschodniej stronie dziedzińca, tuż nad samym brzegiem jeziora ulokowany został Wielki Hall. Główna sala bankietowo – sądowa (lord Urquhart był odpowiedzialny za prawo i porządek w podległej mu prowincji) mieściła się na pierwszym piętrze tej ciekawej budowli. Do niej, od strony północnej przylegał również, ściśle prywatny salon lorda. Kuchnie oraz spiżarnie znajdowały się natomiast na parterze oraz w budynku przyległym do Wielkiego Hallu od strony południowej. Niestety, do dnia dzisiejszego niewiele się już zachowało ze wspomnianej wyżej sali bankietowej. Jej skromne fragmenty wskazują jednak, że wyposażona została ona w cztery wielkie, dające spektakularny widok na jezioro, okna. W o wiele lepszym stanie zachowały się położone pod nią spiżarnie oraz kuchnie. Na podstawie zachowanych w nich architektonicznych detali (m.in. zewnętrznych nadproży) z czterech prostokątnych okien uznaje się, że cały budynek pochodzi z XIV wieku. W obrębie trzeciego dziedzińca, zwanego wewnętrznym, skupiającego się główne wokół tzw. wieży Granta znajdują się także dwie inne budowle. Przeznaczenie budynku leżącego od wschodu (od strony jeziora) nie zostało do końca ustalone. Tradycyjnie przyjmuje się jednak, że pełnił on funkcję magazynu. W budowli otaczającej wieżę Granta od zachodu zachowało się sporych rozmiarów palenisko, w związku z czym uznaje się, że znajdowała się tutaj zamkowa kuchnia (wspomniana w statucie z roku 1509). Teorię tę potwierdza fakt, że aż do końca XVI wieku większość szkockich wież mieszkalno – obronnych nie posiadała własnej kuchni, wobec czego były one budowane w najbliższym otoczeniu. Na pierwszym piętrze kuchni ulokowano także dodatkową komnatę mieszkalną.
Najbardziej imponującą budowlą zamku Urquhart jest natomiast położona na północnym krańcu kompleksu wieża Granta. Powstała ona po roku 1509 z inicjatywy ówczesnego właściciela zamku sir Johna Granta (ok. 1468 – 1528). Posiadająca potężne mury piwnica tej budowli pochodzi najprawdopodobniej z okresu przed przejęciem zamku przez Grantów. Dostęp do wieży prowadził przez łatwy do usunięcia drewniany mostek, przerzucony nad fosą od strony dziedzińca (w późniejszych latach fosa ta została zasypana od strony południowej). Samo wejście było także bronione przez umieszczony nad nim, na samym szczycie wieży kamienny machikuł. Wciąż widoczne są między innymi cztery kamienne wsporniki na którym wspomniany element się opierał. Wieża Granta położona jest na planie prostokąta o wymiarach 12.4 na 10.9 metrów i mieści 5 kondygnacji. Jej główne wejście prowadziło wprost na pierwsze piętro budowli, do ulokowanego na tym poziomie hallu. Mógł on służyć zarówno jako pokój dzienny jak i sypialnia. Cała komnata była ogrzewana przez umieszczony w południowej ścianie kominek. Dostęp do znajdującej się poniżej hallu spiżarni był z kolei możliwy poprzez wąskie, spiralne schody osadzone we wschodniej, środkowej części komnaty. Spiżarnia z kamiennym, kolebkowym sklepieniem posiada wymiary 5 na 4.4 metrów. Zewnętrzne mury w tej części wieży posiadają 3 metry szerokości (powyżej piwnicy grubość murów waha się od 2.4 do 2.7 metra). W piwnicy ulokowana jest także poterna, czyli tylna brama. Oryginalnie musiała być ona bardzo dobrze broniona, m.in za pomocą drugiego machikułu. Kolejne spiralne schody, umieszczone tuż obok tych prowadzących do piwnicy, dawały dostęp do wyższych partii wieży. Na drugim piętrze wieży znajduje się tzw. dolna sypialnia mogąca jednocześnie pełnić rolę pokoju gościnnego dla przyjaciół lorda. Położona ponad nią sypialnia lorda, była zarazem jego ściśle prywatnym pokojem lub kancelarią, w której przyjmował on swoich najwyższych rangą gości. W trzech kwadratowych, niewielkich wieżyczkach ulokowanych na rogach szczytu głównej wieży znajdowały się kwatery dla zamkowej służby. Każda z tych izb wyposażona została we własny kominek oraz tylko jedno okno. Obecnie z tego poziomu roztacza się piękny widok na otaczające zamek jezioro Ness. Poza murami Urquhart, od południowej strony lądu ulokowana była także niewielka wioska, będąca przedłużeniem gospodarczej części zamku. W tym miejscu zachowały się także relikty kolejnej suszarni zbóż.

Historia Urquhart Castle

Nazwa Urquhart (jej wcześniejsza forma brzmi Airdchartdan) stanowi zlepek gaelickiego wyrazu „air” oznaczającego „przy lub nad” oraz starowalijskiego słowa „cardden” znaczącego „gąszcz lub las”. W wolnym tłumaczeniu zatem nazwa Urquhart faktycznie oznacza „przy lesie”. Pierwsze wzmianki o tym miejscu pochodzą natomiast z roku około 580 i chrystianizacyjnej misji św. Kolumby, założyciela słynnego klasztoru na wyspie Iona do Inverness, na dwór piktyjskiego króla Bridei’a (przed 560 – zm. 584/586) . Podczas pobytu w okolicach Urquhart św. Kolumba został poproszony o udzielenie chrztu umierającemu Piktowi imieniem Emchatch. Wraz z nim ochrzczona został wówczas cała jego rodzina oraz służba. Pomimo, że faktycznie nie wiadomo gdzie znajdowała się siedziba Emchata tradycyjnie przyjmuje się, że położona była ona w pobliżu obecnego zamku (najprawdopodobniej na szczycie wzgórza na dziedzińcu gospodarczym). Odnalezione podczas prac archeologicznych artefakty potwierdzają w każdym razie, że w miejscu tym znajdował się piktyjski fort. W odległości około 3 kilometrów na zachód od zamku, w Garbeg nieopodal miejscowości Drumnadrochit odkryto również piktyjskie cmentarzysko. Część zachowanych artefaktów z tych czasów, m.in. brosza datowana na koniec VIII, bądź początek IX wieku została wystawiona w zamkowym centrum informacyjnym. Z czasów Kolumby pochodzi też pierwsza wzmianka o słynnym potworze z Loch Ness. Legendarną bestię, która zaatakowała jednego z jego towarzyszy Kolumba miał zmusić do ucieczki samym swoim głosem (Biografia Kolumby została spisana przez opata z Iony – Adomnana (627/628 – 704) w dziele: „Vita Columbae” czyli „Życie Kolumby”. Powstało ono około roku 690).
Pierwszy zamek Urquhart natomiast, został wybudowany na początku XIII wieku. W roku 1228 klany z regionu Moray wystąpiły przeciwko królowi Alexandrowi II (1198 – 1249). Po blisko dwóch latach rebelia ta została ostatecznie zdławiona i na Boże Narodzenie roku 1230 Alexander świętował swoje zwycięstwo nad buntownikami w mieście Elgin. Wkrótce ustanowił on też wielką prowincję Urquhart nad którą władzę, w imieniu króla, miał sprawować lojalny mu sir Thomas de Lundin (zm. ok. 1230) zwany też „Le Duward” lub „L’Ussier”. Wobec jego rychłej śmierci tytuł lorda Urquhart przeszedł na jego syna i zarazem królewskiego zięcia Alana (przed 1228 – 1275). Był on też najprawdopodobniej pierwszym budowniczym zamku. Alan, który wraz z ojcem wywodził się z normańskiej szlachty przybyłej do Szkocji w XII wieku, został później mianowany też hrabią Atholl (dnia 9-ego lutego 1234 roku). Dodatkowo był on pretendentem do godności hrabiego Mar oraz właścicielem wielkich posiadłości w rejonach Angus, Mearns oraz Mar (wschodnia część Szkocji). Alan posiadał ponadto ziemie i zamek w Bolsover w środkowej Anglii. Do dnia dzisiejszego z jego zamku w Urquhart zachowały się jedynie fosa oraz niewielkie fragmenty obronnych murów. Pomimo, że ów zamek stanowił dość istotną warownię, to jednak nigdy nie stał się główną siedzibą rodów, zarówno Duwardów czy w późniejszych latach Grantów. Rolę takich w przypadku rodziny Duward pełnił zamek Coull w Abeerdenshire czy Freuchie (obecnie Castle Grant w pobliżu Grantown of Spey) wobec Grantów. Przez pewien czas Urquhart pełnił jednak funkcję królewskiej fortecy. Przy czym jedynym królem, który ją wizytował był David II (1324 – 1371). Wydarzenie to miało miejsce w roku 1342. W związku z tym, nadzór nad tym zamkiem sprawował zazwyczaj konstabl lub królewski porucznik (najczęściej lokalny rycerz). Podobna sytuacja miała miejsce w momencie gdy zamek znalazł się w rękach klanu MacDonald, tytularnych Lordów Wysp (Lords of the Isles). Stan taki wynikał z faktu, że ówcześni możni znajdowali się w permanentnej podróży pomiędzy posiedzeniami parlamentu, inspekcjami własnych posiadłości, odwiedzinami sąsiadów czy toczonymi właśnie wojnami. Pomimo tego Urquhart był relatywnie popularnym miejscem, głównie w uwagi na nieograniczony dostęp do jednych z najlepszych w kraju terenów łowieckich, a więc lesu Cluanie (lordowie Urquhart mieli prawo do polowań w tej królewskiej posiadłości). Alan Duward zmarł nie doczekawszy się męskiego potomka w roku 1275. W tej sytuacji król Alexander III (1241 – 1286) przekazał tenże zamek wraz z przyległymi do niego terenami Johnowi Comynowi (przed 1270 – 1306), Lordowi Badench i Lochaber, przedstawicielowi potężnego rodu Comyn. 21 lat później, w marcu 1296 roku, angielski król Edward I (1239 – 1307) wkroczył do Szkocji rozpoczynając tzw. I-szą wojnę o szkocką niepodległość (1296 – 1328). W lipcu tego roku w rękach angielskich znalazło się już ważne miasto Elgin. Następnie doszło także do krótkotrwałego i zakończonego sukcesem oblężenia zamku Urquhart przez Anglików. W kolejnym roku, tj. 1297, nieudaną próbę odbicia zamku podjął podczas nocnego ataku miejscowy szlachcic sir Andrew Moray (ok.1270 – 1297). Odparty od murów Moray ruszył następnie na południe, gdzie wspólnie z oddziałami sir Williama Wallace’a (ok. 1270 – 1305) zdołał pokonać Anglików w słynnej bitwie pod Stirling Bridge (dnia 11 września 1297 r.). Podczas tej potyczki Moray został jednak poważnie ranny i zmarł około dwa miesiące później. Jednym z efektów tego zwycięstwa było przejęcie przez Szkotów zamku Urquhart. Stan ten nie utrzymał się jednak zbyt długo. W roku 1303 Edward I ponownie najechał na Szkocję i podczas pobytu w rejonie Moray odbił ów zamek. Słynny „Młot na Szkotów” dokonał tego pomimo zaciętego oporu jaki stawiał dowodzący obroną sir Alexander de Forbes (ok.1230 – 1304). Po poddaniu zamku wszyscy jego obrońcy wraz z Alexandrem de Forbes zostali rozkazem Edwarda I straceni. Nowym gubernatorem Urquhart z nadania tegoż monarchy został wówczas sir Alexander Comyn of Badenoch (przed 1255 – ok. 1305). Trzeba jednak zaznaczyć, że wraz z nim i to na okres kolejnych kilku lat pozostał w tym zamku cały angielski garnizon. Zgodnie z zachowanymi dokumentami w lipcu 1306 do zamku dostarczono również wielkie ilości zboża oraz wina. W roku 1308 król Robert the Bruce (1274 – 1329) podczas swojego rajdu na północne, pozostające poza jego kontrolą regiony Szkocji zniszczył potęgę Comynów i zajął wszystkie ich posiadłości, wliczając w to Urquhart. Od tego też momentu stał się on królewską twierdzą. Po śmierci Bruce’a w roku 1329 Szkocja po raz kolejny została zaatakowana przez Anglików. Po przegranej przez Szkotów bitwie pod Dupplin Moor w roku 1332 (10 – 11 sierpnia) niepodległość kraju została poważnie zagrożona. Zgodnie z kroniką („Scotichronicon”) opata Waltera Bowera (lub Bowmaker, 1385 – 1449) z roku około 1440 wszystkie zamki szkockie z wyjątkiem tylko sześciu, w tym Urquhart Castle, znalazły się w angielskich rękach. W związku z tym na naprawę i wzmocnienie tej twierdzy – król David II (1324 – 1371) przekazał znaczną kwotę. Sam monarcha zatrzymał się w Urquhart w lecie 1342 roku. W roku 1395 osłabiona długotrwałą wojną Szkocja stała się celem ataku zbuntowanego Lorda Wysp – Donalda MacDonalda (1350 – 1423). Po błyskotliwej kampanii zdobył on całą prowincję Urquhart wraz z zamkiem, a następnie ustanowił jego zarządcą swojego sojusznika Charlesa MacLeana of Lochbuie. W roku 1411 MacLean wciąż zarządzał zamkiem, kiedy Donald MacDonald podjął kolejną wojenną wyprawę, której celem miało być zajęcie całej północno – wschodniej Szkocji. Po nierozstrzygniętej, lecz krwawej bitwie pod Harlaw (dnia 24 lipca 1411), niedaleko Inverurie, wojska MacDonalda zostały jednak zatrzymane w swym pochodzie, a następnie także powoli usunięte ze Szkocji. Tym samym Urquhart ponownie stał się królewską warownią. Po śmierci kolejnego szkockiego władcy, a mianowicie Jamesa I Stewarta (1394 – 1437), zamordowanego w Perth dnia 21 lutego 1437 roku, syn rzeczonego Donalda MacDonald, czyli Alexander MacDonald (ok.1390 – 1449), korzystając z politycznego zamieszania podjął próbę ponownego zdobycia zamku. Atak jego wojsk został jednak odparty. Zachowane dokumenty z tego okresu wskazują, że Urquhart był wówczas odpowiednio zaopatrzony i wzmocniony na podobną ewentualność. Dopiero w roku 1452 kolejny przedstawiciel wojowniczego klanu MacDonald, jedynie 18-letni syn Alexandra – John MacDonald (1434 – 1503) przeprowadził udany atak na ten zamek. Niezdolny do obrony swojej własności, osłabiony ciągłymi walkami król James II (1430 – 1460) zgodził się na układ w którym Urquhart pozostanie w rękach MacDonaldów, lecz jedynie przez okres życia wspomnianego Johna MacDonalda. W roku 1462 MacDonald zawarł pakt z królem Anglii – Edwardem IV (1442 – 1483) na mocy którego MacDonaldowie przy angielskim wsparciu mieli podbić całą północną Szkocję. Kiedy wieści te dotarły do Regentki – Mary de Guelders (ok. 1434 – 1463) sprawującej władzę w Szkocji w imieniu jej małoletniego syna Jamesa III (1451 – 1488) podjęła ona decyzję o ataku na ród MacDonaldów. W roku 1476 John MacDonald został ostatecznie usunięty ze swojego hrabstwa Ross. Zamek Urquhart został w tym samym czasie przekazany lojalnemu wobec Korony sir Georgowi Gordonowi, 2-emu hrabiemu Huntly (przed 1455 – 1501). Był on wówczas najbardziej wpływową personą w północno – wschodniej części Szkocji. W związku, że wieloletnie walki o Urquhart ograniczyły przychody z tej prowincji prawie do zera, Gordon przekazał zamek swojemu krewniakowi sir Duncanowi Grant of Freuchie (ok. 1413 – 1495). Sir Duncan zaawansowany w tym czasie już wiekiem zwrócił się z prośbą o zaprowadzenie porządku w prowincji Urquhart do swojego wnuka sir Johna Granta (ok. 1468 – 1528), zwanego też „Czerwonym Bardem”. Sir John ochoczo podjął się tego zadania, wobec czego w roku 1502 z rąk króla Jamesa IV (1473 – 1513) otrzymał nadanie ziem Urquhart wraz z zamkiem na okres 5 lat. Dnia 8 grudnia 1509 roku posiadłości te w całości stały się jego prawną własnością. Otrzymane ziemie sir John podzielił między siebie (zatrzymując tzw. Dolny Urquhart) i swoich synów: Iana Og, zwanego „młodym Johnem” (zm. 1533) oraz Iana Mora „Dużego Johna” (zm. 1548), którzy otrzymali Corrimony i dolinę Moriston. Zgodnie z umową rodzina Grant przejmując zamek miała również podjąć wszelkie starania celem jego odbudowy. Ponadto miała ona zaprowadzić ład i porządek w otrzymanych dzielnicach. Szanse na to były dość duże, zważywszy na śmierć Johna MacDonalda w roku 1503. Problemy z rodem MacDonald powróciły wraz z tragiczną w skutkach wyprawą wojenną Jamesa IV na Anglię i jego śmiercią w bitwie pod Flodden, dnia 9 września 1513 roku. Zgłaszający pretensje do tytułu Lorda Wysp, wnuk Johna MacDonalda – Domhnall Dubh (przed 1490 – 1545) najechał ziemie Grantów zdobywając przy okazji zamek Urquhart. Podczas 3 letniego pobytu w twierdzy MacDonaldowie ograbili doszczętnie sam zamek jak i wszystkie okoliczne ziemie zabierając ze sobą m.in. 300 krów, 1000 owiec wraz z całym zbożem. Zrabowane zostały wówczas także wszelki sprzęt domowy oraz produkty spożywcze. Jeszcze większe zniszczenia i rabunek miały miejsce w roku 1545 podczas wydarzenia noszącego nazwę „Wielki Najazd”. Preludium do najazdu była krwawa bitwa Blar-na-Leine (zwana także „Battle of the Shirts” lub „Battle of Kinloch-Lochy”) z lipca 1544 pomiędzy połączonymi klanami MacDonalds of Glengarry i Cameron of Lochiel przeciwko klanom Fraser of Lovat i Grant w której z łącznie około 800 osób biorących w niej udział przeżyło zaledwie… 13 osób. W następnym roku MacDonaldowie ponownie wkroczyli do doliny Urquhart. Podczas tego napadu został zrabowany cały dobytek okolicznych mieszkańców, a więc 2000 krów, 383 konie, 3000 owiec, 2000 kóz, 122 świnie i 64 gęsi. Dodatkowo z samego zamku zostało zrabowanych 12 łożek wraz z nakryciami, kocami czy zasłonami, sprzęt domowy, skrzynia z 300 funtami, 20 dział, proch strzelniczy, zbroje, żelazne kraty, stoły oraz trzy wielkie łodzie. „Wielki Najazd” był ostatnim tego typu wydarzeniem w dziejach Urquhart. W następnych, pokojowych już raczej latach Grantowie zdołali go odbudować i znacznie wzmocnić. W tym okresie została wybudowana także tzw. Wieża Granta. W XVII wieku rozpoczął się jednak powolny upadek Urquhart. Jej faktyczny koniec jako szlacheckiej rezydencji przypadł na okres około Bożego Narodzenia roku 1644. Wówczas to, jako warownia zwolenników króla Charlesa I (1600 – 1649) Urquhart został zaatakowany przez oddział zwolenników Narodowego Konwentu, czyli szkockich prezbiterian. Rezydująca w tym czasie w zamku Lady Mary Grant napisała, że po ataku nie zostało żywności nawet na jeden posiłek dla niej samej. Spis inwentaryzacyjny z roku 1647 potwierdza, że w Wieży Granta znajdowało się jedynie: łóżko, mały stół i ława w sypialni nad hallem; łóżko i stół w piwnicy; duży stół, ławka, kolejny mniejszy stół i krzesło w hallu oraz dodatkowo w piwnicy stara skrzynia. Podczas inwazji wojsk Cromwella na Szkocję w roku 1650 pozycja Urquhart była już na tyle słaba, że nawet nie zdecydowano się go obsadzić garnizonem. W zamian tego wybudowano forty w Inverness oraz w Fort William. Okolica Urquhart była wówczas jedynie okazjonalnie patrolowana. Sam zamek został obsadzony wojskiem 40 lat później, podczas jakobickiego zrywu z roku 1689. Naczelnik rodu Grant związany z Williamem Orańskim (1650 – 1702) i jego żoną Marią Stuart (1662 – 1694) zakwaterował 3 własne kompanie, czyli łącznie około 200 żołnierzy. Byli oni jednak prawie nieuzbrojeni, nie licząc kilku karabinów. W tej sytuacji twierdza szybko została zaatakowana przez wojska wierne królowi Jamesowi VII & II (1633 – 1701). Liczący blisko 400 osób oddział został mimo to skutecznie powstrzymany, aż do decydującej o ostatecznej klęsce jakobitów bitwy pod Haug of Cromdale (30 kwietnia – 1 maja 1690), niedaleko Grantown of Spey. Po zdjęciu oblężenia sami żołnierze Granta wysadzili część sporą część zamku, tak by nigdy już nie mógł on być wykorzystany przez jakobitów. Efekty tego wybuchu widoczne są m.in. w postaci fragmentów muru leżących przed budynkiem bramnym. Rzeczywiście Urquhart nigdy już nie został odbudowany. Opuszczone ruiny stały się wkrótce źródłem darmowego materiału budowlanego dla okolicznej ludności. Dzieła zniszczenia dokończył potężny sztorm z dnia 19 lutego 1715 roku, kiedy to pod naporem huraganowego wiatru zawaliła się południowa ściana Wieży Granta. Rysunek z roku 1770 pokazuje zamek już całkowicie pozbawiony dachów. Na tym samym obrazku widać jednak także długi, wąski budynek położony naprzeciwko wspomnianej wieży. Na tej podstawie można przyjąć, że ktoś w tym czasie zamieszkał w pobliżu zamku. Zapewne też za zgodą rodu Grant. W kolejnych latach wiele znanych osobistości, wliczając w to sir Waltera Scotta (1771 – 1832) wykazywało zainteresowanie tym zamkiem. Pomimo tego, z każdym następnym rokiem pogrążał się on w coraz to większej ruinie. Wreszcie w roku 1884 Caroline Stuart (zm. 1911), hrabina Seafield, wdowa pod Johnie Charles’ie Ogilvie – Grant (1815 – 1881), 7-ym hrabim Seafield, przejęła osobistą kontrolę nad posiadłościami Glenmoriston i Urquhart. Zgodnie z jej wolą zawartą w testamencie w roku 1911 zamek Urquhart został przekazany pod opiekę państwa. Stosowna umowa pomiędzy Towarzystwem Klanu Grant, a brytyjskim rządem została podpisana dnia 6 października 1913 roku. W roku 2004 zamek został przekazany pod opiekę National Trust for Scotland, lecz jest administrowany przez Historic Scotland.

Zamek jest otwarty dla zwiedzających przez cały rok z wyjątkiem 25 i 26 grudnia oraz 1 i 2 stycznia.

Więcej informacji na stronie:
www.historic-scotland.gov.uk