Auchans

Wybudowany pod koniec XVI wieku Auchans, w swej pierwotnej formie, stanowił ulokowaną na planie litery “T”, wieżę mieszkalno – obronną. Budynek ten mieści się w południowej części obecnego, zrujnowanego, lecz i wciąż imponującego kompleksu. Jego oryginalne wymiary wynosiły 17.6 na 6.7 metrów. Średnica, osadzonej w centrum jego południowej ściany wieżyczki schodowej, mierzyła z kolei 3.7 metrów. Około roku 1640 budynek ten został jednak gruntownie przebudowany. Między innymi znacznie powiększone zostały wszystkie jego okna.
Wejście do tej oryginalnej wieży znajdowało się na parterze wspominanej wieżyczki schodowej (od strony wschodniej). Z położonego tuż za nim niewielkiego przedsionka można było się następnie dostać zarówno do parterowej części tego budynku, jak i dzięki spiralnym schodom na jego górne poziomy.
Dwa jego parterowe pomieszczenia służyły najprawdopodobniej jako spiżarnia (pomieszczenie zachodnie) oraz kuchnia (pomieszczenie wschodnie). Obydwa były też wyposażone w pojedyncze tylko, skierowane w stronę południową, okienka (w przypadku spiżarni było to faktycznie okienko szczelinowe). Relatywnie niewielkie palenisko kuchni osadzone było w jej ścianie wschodniej. Na pierwszym piętrze tej wieży tradycyjnie mieściły się hall (położony od strony wschodniej) i salon lorda (od strony zachodniej). Hall, najbardziej reprezentacyjna sala wieży, posiadała wymiary 9.4 na 4.8 metrów. Dostęp dziennego światła zapewniały mu najprawdopodobniej trzy okna. Dwa z nich skierowane były w stronę północną. Ostatnie natomiast zostało skierowane południową. W roku 1669 okno północno – zachodnie zostało powiększone, przejmując funkcję przejścia do nowo wybudowanej wieży schodowej. Jedyny kominek tej komnaty, podobnie jak miało to miejsce w przypadku kuchni, został osadzony w centrum ściany wschodniej. Salon, prywatną komnatę lorda o wymiarach 5.1 na 4.8 metrów, również oświetlały dwa okna. Te, skierowane zostały w strony południową i zachodnią. Jego niewielki kominek został z kolei ulokowany w południowo – zachodnim narożniku salonu, na prawo od wspomnianego okna południowego. Podobny układ miały także dwie komnaty z drugiego piętra wieży, pełniące najprawdopodobniej funkcje sypialni lorda i jego małżonki. Większe w tych pomieszczeń, położone od strony wschodniej, także mogło posiadać trzy okna (południowe i dwa północne). Jedno z nich, ulokowane w zachodnim narożniku ściany północnej, podobnie jak wspomniane okno hallu, zostało następnie zasłonięte przez wieżę schodową. Kominek tego pomieszczenia również został umieszczony w ścianie wschodniej, (bliżej jego narożnika południowo – wschodniego). W roku 1640, podczas gruntownej przebudowy Auchans, komnata zachodnia stała się częścią, imponującej galerii nowego skrzydła północnego (obecnie środkowego).
Budynek ten ulokowany został na planie prostokąta o wymiarach 11.5 na 7.3 metrów. W jego parterowej części mieściły się dwa, przedzielone najprawdopodobniej drewnianym przepierzeniem, pomieszczenia gospodarcze. Południowe, wyposażone zostało w trzy okna. Dwa z nich skierowane są w stronę zachodnią. Trzecie, skierowane zostało natomiast w stronę wschodnią. W południowo – wschodnim narożniku tego pomieszczenia został ponadto przebite przejście do zachodniego, parterowego pomieszczenia oryginalnej wieży. Pomieszczenie północne, oprócz dwóch okien: wschodniego i zachodniego, wyposażone było też w niewielki kominek. Ten, został osadzony w centrum ściany północnej. Na pierwszym piętrze nowego skrzydła ulokowany został nowy salon. Pomieszczenie to, o wymiarach 10.6 na 5.1 metrów, wyposażone zostało w cztery okna (dwa wschodnie i dwa zachodnie) oraz ponownie osadzony w centrum ściany północnej kominek. Komunikację z oryginalną wieżą zapewniło tej komnacie wąskie przejście przebite w jej narożniku południowo – wschodnim.
Całe drugie piętro tego budynku wraz z zachodnią częścią wieży zostało zaadaptowane na wspomnianą już galerię. To naprawdę imponujące pomieszczenie mierzyło 16.4 na 5.1 metrów. Dostęp dziennego światła zapewniało mu, aż siedem okien. Trzy z nich skierowane były w stronę zachodnią. Kolejne dwa zostały umieszczone w ścianie wschodniej komnaty. Największe z nich, o niezwykłej też, neogotyckiej formie zostało osadzone w ścianie południowej. Z kolei okno północne, które było ulokowane na prawo od kominka (w stronę wschodnią), w roku 1644, podczas kolejnej przebudowy Auchans, zostało przekształcone w przejście do nowego skrzydła północnego. Komnata ta wyposażona została także w trzy kominki. Pierwszy z nich, osadzony w pobliżu narożnika południowo – zachodniego stanowił dawne wyposażenie komnaty zachodniej oryginalnej wieży. Kolejny został umieszczony w południowej części ściany zachodniej (pomiędzy dwoma oknami). Ostatni, największych też rozmiarów, ulokowany został w centralnej części ściany północnej.
Główny blok, wybudowanego w roku 1644, nowego północnego skrzydła Auchans, mierzył 10.3 na 7.3 metrów. Na jego przeciwległych narożnikach, północno – zachodnim i południowo – wschodnim, zostały ponadto osadzone dwie, okrągłe w planie, wieże. Pierwsza z nich, posiadająca średnicę 5.1 metrów, pełniła funkcje gospodarczo – mieszkalne. Druga, nieznacznie też mniejsza, o zewnętrznej średnicy 4.5 metrów, mieściła kolejne spiralne schody.
W parterowej części głównego bloku mieściło się pomieszczenie nowej kuchni. Jako jedyne też z całego zamku zachowało ono swoje kamienne, kolebkowe sklepienie. Dostęp dziennego światła zapewniały jej dwa okna. Skierowane były one w strony wschodnią i zachodnią. Najistotniejszy element kuchni, czyli imponujących rozmiarów palenisko (3.9 na 1.5 metra) zostało ulokowane w jej północnej części. Niewielkie pomieszczenie ulokowane w parterowej części wieżyczki północno – zachodniej mogło służyć jako spiżarnia. W jej północnej ścianie została osadzona jedna z nielicznych w Auchans, szczelinowych ambrazur. Z kolei, w południowo – wschodnim narożniku kuchni zostały umieszczone przejścia zarówno do północnej piwnicy skrzydła środkowego (dawnej północnego) oraz wspomnianej wyżej wieżyczki schodowej.
Na pierwszym piętrze północnego skrzydła mieściło się pomieszczenie nowej jadalni. Oświetlały ją, aż cztery sporych rozmiarów okna. Dwa z nich zostały skierowane w stronę zachodnią oraz po jednym w strony wschodnią i północną. Na prawo od okna północnego (w kierunku zachodnim), w centrum północnej ściany, został osadzony niewielki kominek. Wąskie pomieszczenie ulokowane na pierwszym piętrze wieży północno – zachodniej mogło pełnić rolę salonu. Wyposażone jest ono w dwa okna: północne i południowe oraz osadzony w ścianie wschodniej, maleńki kominek.
Na drugim piętrze głównego bloku północnego skrzydła mieściła się duża sypialnia. Podobnie jak leżąca poniżej jadalnia posiadała ona trzy okna (północne, wschodnie i zachodnie) oraz kominek (w ścianie północnej). W jej południowo – wschodnim narożniku zostało ponadto umieszczone przejście do długiej galerii skrzydła środkowego. Niewielka prywatna komnata mieściła się także na drugim piętrze wieży północno – zachodniej. Podobnie, jak jej odpowiedniczka z pierwszego piętra, wyposażona była w dwa okna (północne i południowe) oraz kominek (również osadzony w ścianie wschodniej). Kolejna prywatna komnata, być może jednocześnie służąca jako stróżówka, została osadzona w kwadratowej w planie bartyzanie, zwieńczającej północno – zachodnią wieżę. Dla odmiany, południowo – wschodnią wieżyczkę schodową oryginalnie przykrywał stożkowaty daszek.
Na podstawie zachowanego zdjęcia oraz rysunku, wykonanych w drugiej połowy XIX wieku i przedstawiających wciąż kompletny budynek Auchans, możemy bezsprzecznie stwierdzić, że dodatkowe pomieszczenia mieszkalne znajdowały się także na poddaszu całego budynku północnego (tj. połączonych skrzydeł środkowego i północnego). W jego dwuspadowym dachu osadzone były wówczas ciekawe, mansardowe okna. Niestety, ten poziom dworu nie przetrwał do czasów współczesnych.
Kolejna przebudowa Auchans, ograniczająca się faktycznie do wybudowania nowej wieży schodowej, miała miejsce w roku 1669. Ta ciekawa, prostokątna w planie budowla o wymiarach 3.6 na 2.4, została osadzona na styku oryginalnej wieży (jej ściany północnej) i skrzydła środkowego (w oparciu o ścianę zachodnią). W niej też, na poziomie parteru (od strony północnej) zostało ulokowane nowe, główne wejście do całego budynku. Ochronę tego newralgicznego punktu stanowiły dwie ambrazury oraz masywne drzwi. Te ostatnie były dodatkowo wzmocnione boczną, najprawdopodobniej dębową zasuwą.
Rolę kolejnego otworu strzelniczego, również broniącego dostępu do tego wejścia, mogło ponadto pełnić niewielkie okienko (południowe) z parterowego pomieszczenia środkowego skrzydła. Ponad wejściem wciąż można podziwiać ciekawie ozdobione okna oraz wnękę po panelu herbowym.
Szczyt wieży schodowej zwieńczała także bardzo nietypowa, wyposażona w ozdobne balustrady, platforma widokowa. Wiadomym jest ponadto, że do jej wykonania wykorzystany został kamień pobrany z pobliskiego, królewskiego zamku Dundonald.
Ostatnia modyfikacja Auchans miała najprawdopodobniej miejsce już w XVIII wieku. Wtedy to, w oparciu o wschodnią ścianę oryginalnej wieży, został wybudowany jednopiętrowy budynek gospodarczo – mieszkalny (o wymiarach 10.9 na 6.7 metrów). W jego zachodniej części zostały osadzone proste i bardzo wąskie schody, prowadzące do górnej kondygnacji tego budynku. Jedno z jego dwóch parterowych pomieszczeń, położone od strony zachodniej, mogło służyć jako dodatkowa kuchnia. W jej wschodniej części zostało zatem osadzone sporych rozmiarów palenisko. Dostęp dziennego światła zapewniało natomiast temu pomieszczeniu jedno, skierowane w stronę północną okno. Na lewo od niego (w kierunku zachodnim) została umieszczona niewielka półka ścienna. Drugie, wschodnie pomieszczenie pełniło najprawdopodobniej rolę magazynu. Wejście do tego pomieszczenia zostało ulokowane na parterze, w centralnej części ściany północnej. Po jego prawej stronie (na zachód) została osadzona kolejna, szczelinowa ambrazura. Po przeciwnej, wschodniej stronie znajdowało się z kolei, niewielkie okienko. Na pierwszym piętrze tego budynku mieściły się zapewne kolejne prywatne komnaty.
Po dodaniu tego budynku, ostateczne wymiary Auchans (od roku 1640 ulokowanego już na planie litery „L”) wyniosły odpowiednio: 24.9 na 7.3 metrów (wspólnie skrzydła północne i środkowe) oraz 28.3 na 6.7 metrów (wspólne wymiary oryginalnej wieży i budynku wschodniego).
Wspomniany budynek wschodni, został kompletnie zniszczony najprawdopodobniej na początku XX wieku. Podobnie zniszczeniu uległ także obronny mur otaczający niegdyś dworski dziedziniec. Ten położony był od wschodniej strony Auchans. W jego obrębie oryginalnie znajdowało się kilka innych budynków gospodarczych, m.in. stajnia czy magazyny. Fragmenty jednego z tych budynków zachowały się w niewielkiej odległości na północny – wschód od dworu.
Nieco dalej na wschód, wciąż można także dostrzec relikty kamiennego muru, który niegdyś otaczał ogród i sad.

 
Historia Auchans

Posiadłość Auchans, od roku 1527 stanowiła własność rodu Wallaces of Dundonald. Oni też, najprawdopodobniej w latach 80-tych XVI wieku, wybudowali oryginalną, ulokowaną na planie litery „T” mieszkalno – obronną wieżę.
W roku 1638, pułkownik James Wallace of Auchans, ówczesny właściciel Auchans oraz pobliskiego zamku Dundonald, trapiony poważnymi kłopotami finansowymi sprzedał obydwie rezydencje dla sir Willama Cochrane of Cowdon (1605 – 1685). Dwa lata później, w roku 1640 Cochrane znacznie przebudował starą wieżę w Auchans, czyniąc ją też swoją główną rezydencją. Tą, kolejny raz przebudował już w roku 1644. Natomiast w roku 1647, sir William został wyniesiony do godności Barona Cochrane of Dundonald. Wiele lat później, w roku 1669 za swoje zasługi poniesione podczas szkockiego epizodu (1644 – 1651) Wojen Trzech Królestw (1639 – 1651) został także mianowany 1-szym hrabią Dundonald. W tym samym roku, w Auchans powstała też elegancka, nosząca renesansowe cechy, wieża schodowa. Do jej budowy został wykorzystany kamień pobrany z królewskiego niegdyś zamku Dundonald. Najprawdopodobniej w roku 1726, potomek sir Williama – sir Thomas Cochrane (1702 – 1737) sprzedał posiadłości Auchans oraz Dundonald (zachowując jednak prawa do zamku Dundonald) dla sir Alexandra Montgomerie (ok. 1660 – 1729), 9-ego hrabiego Eglinton. Po jego śmierci, dnia 18 lutego 1729, Auchans stał się domem jego trzeciej żony – Lady Susanny Montgomerie (1690 – 1780), hrabiny Eglinton. Słynąca z niespotykanej urody hrabina – wdowa pozostała w Auchans do końca swojego życia. Do końca też pozostała zagorzałą jakobitką (zwolenniczką powrotu dynastii Stuartów na tron brytyjski). Wiadomym jest, że na wprost jej łóżka zawieszony był portret księcia Charlesa Edwarda Stuarta (1720 – 1788), zwanego powszechnie „Młodszym Pretendentem” lub „Pięknym księciem Karolkiem”, lidera ostatniego i oczywiście nieudanego Jakobickiego Powstania (tzw. II-gie powstanie, 1745 – 1746). W roku 1725, słynny szkocki poeta Allan Ramsay (1686 – 1758) zadedykował jej też komedię pt. „the Gentle Shepard” („Łagodny pasterz”). Co więcej podarował jej też oryginalny manuskrypt. W roku 1773, podczas swojej słynnej podróży po Szkocji, odwiedzili ją w Auchans , doktor Samuel Johnston (1709 – 1784), angielski pisarz, dziennikarz i krytyk literacki oraz jego szkocki przyjaciel – James Boswell (1740 – 1795), pisarz i adwokat.
W swoich późniejszych latach, trapiona już starczymi chorobami Lady Susanna, miała trenować dzikie szczury, tak by mogły razem z nią spożywać wszystkie posiłki. Podobno 10 do 12 z nich miało przybiegać do stołu, gdy tylko hrabina – wdowa zastukała w dębową boazerię w jadalni.
Po jej śmierci, dnia 18 marca 1780 roku, w Auchans przez bardzo krótki okres czasu mieszkał także sir Archibald Montgomerie (1726 – 1796), 11-ty hrabia Eglinton.
W roku 1846 cała ta posiadłość stanowiła własność Lady Mary Montgomerie. W tym czasie w Auchans zostali zakwaterowani jej liczni pracownicy. Oni też, w znacznej mierze, odpowiedzialni są za zniszczenie tego pięknego niegdyś budynku. Między innymi usunęli oni oryginalne marmurowe kominki. Te, na szczęście trafiły następnie do pobliskiego Auchans House (w późniejszych czasach także ten budynek został kompletnie zniszczony). W roku 1875 miejsce wspomnianych robotników zajęli leśniczy. Chociaż zajmowali oni tylko parterowe pomieszczenia, to także poświęcili oni dużą uwagę na konserwację wszystkich dachów tego dworu. W latach 80-tych XIX wieku, w jednej z komnat zostały odkryte cenne dokumenty hrabiów Eglinton.
Podczas I Wojny Światowej (1914 – 1918) w Auchans zostali umieszczeni niemieccy jeńcy wojenni. Niedługo później, w roku 1922, zawaliła się znaczna część jego dachów. Tym samym, został on ostatecznie opuszczony.
W roku 1951 ruiny Auchans zostały wykupione przez Thomasa Cochrane (1886 – 1958), 13-ego hrabiego Dundonald.
W ostatnich latach kilkukrotnie, szczególnie przez Stowarzyszenie Klanu Wallaces, podnoszone były głosy o konieczności odbudowy Auchans. Niestety, oprócz ogrodzenia ruin wysokim płotem, nie podjęto jednak żadnych innych kroków w tym kierunku.