Caerlaverock Castle

  • Status: - ****- Zamek pod opieką Historic Scotland
  • Typ: Zamek z dziedzińcem zamkniętym (Stone castle of enclosure)
  • Data: od XIII wieku
  • Położenie: około 11 kilometrów (7 mil) na południowy - wschód od Dumfries. Dumfries & Galloway
  • Numer według map "Ordance Survey": NY 026656

Castle, Road End, Dumfries, Dumfries and Galloway DG1, Wielka Brytania

 

 

 

Zamek Caerlaverock jest jedną z najstarszych i najpiękniejszych twierdz Szkocji.
Zbudowany został on na dość niezwykłym, trójkątnym planie. Długość jego ściany południowej wynosi 53 metrów. Pozostałe boki: wschodni i zachodni mierzą po 46 metrów. Na każdym z rogów tego niezwykłego zamku ulokowane zostały także masywne wieże.
Budowlę dodatkowo otaczają dwie fosy, z których wewnętrzna o szerokości około 21.5 metrów, co obecnie jest praktycznie niespotykane wciąż jest wypełniona wodą. Ta została wykuta w skale. Pozyskany w ten sposób materiał został następnie wykorzystany do budowy samego zamku. Skała na której osadzony jest zamek obniża się też od strony północnej ku południowej, przez co gdy sam budynek bramny twierdzy posiada twarde, kamienne podłoże, to jej reszta wybudowana została na mniej stabilnym gruncie.
Poprowadzony ponad fosą stały most został wybudowany w XX wieku. Oryginalnie dostęp do zamku prowadził jednak przez jego zwodzony odpowiednik. Podczas przeprowadzonych w roku 1958, w obrębie obydwu fos prac archeologicznych odkryto, aż trzy różne konstrukcje mostowe. Pierwszy z nich powstał zatem w roku 1277. W latach 30-tych XIV wieku został on jednak poddany dość istotnej przebudowie. Wreszcie około roku 1370 pierwszy most został zastąpiony całkowicie nową konstrukcją.
Pochodzące z XIII wieku potężne wieże bramne (każda o średnicy zewnętrznej około 8 metrów) także zostały przebudowywane w kolejnych stuleciach. Z ich obydwu, więcej oryginalnych elementów zachowała Wieża Zachodnia (położona na prawo od głównego wejścia). Faktycznie to aż w blisko 70 procentach stanowi ona pozostałość pierwotnej budowli. Dla odmiany Wieża Wschodnia w zdecydowanej większość datowana jest na XIV wiek. Z tego samego okresu pochodzi też zewnętrzny łuk wejścia i ulokowana za nim komnata, w której znajdował się mechanizm zawiadujący pracą brony. Kolejnym elementem obronnym dodanym w tym czasie są widoczne u szczytu obydwu wież machikuły. Z kolei osadzona na samym szczycie budynku bramnego stróżówka, tzw. cap – house została wybudowana dopiero w XVI wieku.
Widoczny nad samym wejściem piękny panel herbowy rodu Maxwell stanowi XVII wieczny dodatek.
Cały budynek bramny pełnił faktycznie kilka istotnych funkcji.
Wejście na zamkowy dziedziniec prowadzi przez wąski, kamienny pasaż. Jego zewnętrzną ochronę stanowiła tzw. „nowa” brona. Tuż za nią znajdowały się masywne drzwi (do dnia dzisiejszego zachowały się ich zawiasy). Kolejne łukowate nadproże wskazuje z kolei położenie oryginalnego wejścia (w odległości około 3.5 metrów od obecnego). Tuż nad nim można też dostrzec ciekawy otwór strzelniczy o długości około 2 metrów i szerokości około 5 centymetrów. Położona za nim „starsza” brona została wyłączona z użytku w XV wieku, w momencie zamontowania nowszej brony zewnętrznej. Ostatnią linię obrony tego newralgicznego punktu stanowiły kolejne masywne drzwi, zamykające pasaż od strony dziedzińca. Położone w obrębie pasażu drzwi prowadzą do stróżówek i w dalszej kolejności do piwnic obydwu wież bramnych. Stróżówka w Wieży Zachodniej wyposażona jest w niewielki kominek. Pomieszczenie to w zdecydowanej większości stanowi pozostałość oryginalnej wieży. Wyjątek stanowi tutaj jedynie łukowate wejście dodane w XV wieku. Po przebudowie pozwalało ono jednocześnie na dostęp do pobliskiej piwnicy. Oryginalnie pomieszczenie to było dostępne jedynie poprzez umieszczony w stropie lufcik i służyło jako loch. Na pierwszym piętrze tej wieży zachowały się ponadto fragmenty trzech oryginalnych okien. Dwa z nich, skierowane w stronę północną, wraz z przebudową głównego wejścia w XV wieku zostały zablokowane. Na tym poziomie oraz kolejnym piętrze są także wciąż widoczne wejścia prowadzące niegdyś do latryn. Z kolei wszystkie wejścia powyżej pierwszego piętra prowadzące do głównej, środkowej części budynku bramnego zostały przebudowane najprawdopodobniej w XV wieku. W tym samym czasie zbudowano też piękne żeberkowe sklepienie tej wieży.
Wieża Wschodnia, pomimo że jest praktycznie wierną kopią swojej zachodniej odpowiedniczki została mocno przebudowana w XV wieku. Wciąż można jednak dostrzec, na lewo od stróżówki, oryginalne XIII – wieczne fragmenty murów. Piwnica podobnie jak w Wieży Zachodniej posiada kamienne sklepienie. Kolejne piętra oddzielone były od siebie już drewnianymi stropami. Z kolei górne sklepienie tej wieży jest już wykonane w bardzo prostym stylu. Doskonale widoczne od zewnętrznej strony podłużne otwory strzelnicze są datowane na XVI wiek.
Dostęp do górnych pięter budynku bramnego oryginalnie prowadził z dziedzińca przez położone od zachodniej strony zewnętrzne, drewniane schody. Zostały one zastąpione w XV wieku przez wieżę schodową, która dawała zarówno dostęp do budynku bramnego, jak i zachodniego skrzydła.
Wyższe piętra budynku bramnego przeznaczone były do prywatnego użytku członków rodu Maxwell. Na pierwszym jego piętrze ulokowany był więc główny hall biesiadny. Oryginalnie było to obszerne pomieszczenie z wysoko osadzonym kolebkowym sklepieniem. Kominek umieszczony we wschodnim krańcu komnaty był znacznie większy. Został on zmniejszony do obecnych rozmiarów w XVII wieku. Komnata ta posiadała dwa okna położone od strony dziedzińca. Zachodnia ościeżnica okna zachodniego pozostała nienaruszona, lecz jego wschodni fragment wraz z całym oknem wschodnim zostały w późniejszym okresie znacznie powiększone. Łuk widoczny w północnej ścianie komnaty jest pozostałością wejścia prowadzącego do XIII-wiecznej komnaty w której umieszczony był mechanizm zawiadujący pracą brony. Schody położone w zachodnim krańcu hallu prowadzą do kolejnego piętra. Ze znajdujących się tam pokoi można było następnie dostać się do najwyżej położonych komnat w obydwu wieżach bramnych. Pokoje te były wykorzystywane przez kolejnych członków rodu Maxwell. W ciągu kolejnych stuleci pomieszczenie hallu zostało znacznie przebudowane. W XV wieku przebudowano jego okna, kolebkowe sklepienie zastąpiono drewnianym stropem oraz zablokowano komnatę z mechanizmem brony. Z kolei w XVI wieku przedzielono go wewnętrzną ścianą, tworząc w ten sposób dwie mniejsze komnaty. Ostatecznie w XVII wieku w wschodnim jego krańcu przebito wejście prowadzące do nowo wybudowanych „Kwater Nithsdale’a” (Nithsdale Lodging lub Apartments).
Nazwa tego pięknego, renesansowego skrzydła wywodzi się od tytułu noszonego przez jego budowniczego – sir Roberta Maxwell’a (1586 – 1646), 1-ego hrabiego Nithsdale. Położony w południowo – wschodniej części zamku budynek został ukończony w roku 1634. W momencie jego powstawania względy bezpieczeństwa nie były już tak dominujące jak zwykła potrzeba wygody. W tej sytuacji nie dziwią też wielkie okna przebite w dawnym wschodnim odcinku kurtynowego muru, dające od tej pory piękny widok ponad fosą. Dzięki temu zabiegowi, obszerne pokoje mieszczące się w nowym skrzydle były naprawdę dobrze oświetlone. Kontrast między nimi, a średniowiecznymi komnatami mieszkalnymi ulokowanymi w budynku bramnym był więc ogromny. W nowym skrzydle łącznie mieści się 6 komnat: po dwie na każdym z jego trzech pięter. Pokoje te mają jednak dość niezgrabny kształt z uwagi, że faktycznie skupiają się wokół umieszczonego w centralnej części budynku głównego przewodu kominowego poprowadzonego z znajdującej się na parterze kuchni. Mimo to, każdy z nich oczywiście posiada własny kominek. Dodatkowo dwie najbardziej eleganckie komnaty na pierwszym piętrze wyposażone są w osobne latryny.
Szerokie, ciekawe schody umieszczone na południowym krańcu skrzydła wschodniego (Nithsdale Lodging) prowadzą w dół do kolejnego skrzydła południowego. Te z kolei, mieściło obszerny hall wejściowy oraz mniejsze prywatne pokoje na swoim zachodnim krańcu. Chociaż nie zachowały się żadne dokumenty wyjaśniające przeznaczenie oraz oryginalny wygląd górnego piętra tego skrzydła, to z uwagi na katolickie korzenie rodu Maxwell powszechnie przyjmuje się, że znajdowała się tutaj kaplica. Drzwi położone na samym dole wspomnianych wyżej szerokich schodów prowadzą natomiast do pomieszczeń gospodarczych ulokowanych na parterze Nithsdale Lodging. Mieściły się w nich zatem kolejno: sala do przygotowywań posiłków (tzw. „servery”), kuchnia z oryginalnie ogromnym paleniskiem (przebudowanym w późniejszych latach w celu utrzymania ciężaru całego masywnego przewodu kominowego) oraz z położonej na samym końcu piekarni. Ta ostatnia posiadała osobne palenisko z piekarnikiem oraz ulokowaną w centralnej części posadzki studnię.
Fasada Nithsdale Lodging ozdobiona jest pięknymi, renesansowymi płaskorzeźbami. W naczółku każdego z okien i drzwi wciąż możemy podziwiać alegoryczne sceny odnoszące się do historii rodu Maxwell oraz scen mitologicznych, między innymi obraz „zwłok Patroklesa rozrywanych przez sępy” można odczytać jako metaforę losu samych Maxwellów, prześladowanych za panowania króla Jamesa VI (1566 – 1625) za swoje przekonania religijne (Hrabia Robert spędził kilka lat w więzieniu. Natomiast jego ojciec James Maxwell, 8-my Lord Maxwell (1583 – 1613) ścięty w Edynburgu pozostał niepochowany przez pięć kolejnych lat).
Na obydwu krańcach skrzydła południowego umieszczona była okrągła wieża. Z tych do dnia dzisiejszego przetrwała tylko wieża południowo – zachodnia, zwana też: Wieżą Murdoch’a o średnicy zewnętrznej około 6.5 metrów. Nazwa ta wywodzi się od Murdoch’a Stewarta, 2-ego księcia Albany (1362 – 1425), który miał być w niej więziony tuż przed swoją egzekucją. Albany wraz ze swoją najbliższą rodziną pod koniec kwietnia 1425 roku został aresztowany w Perth i po procesie na zamku w Stirling dnia 25 maja 1425 roku został ścięty wraz z swoimi synami: Walterem (1394/1410 – 1425) i Alaisdarem (1395/1410 – 1425) oraz teściem sir Duncanem, 8-ym hrabią Lennox (ok.1345 – 1425) na pobliskim wzgórzu Gowan Hill. W tej sytuacji wydaje się być jednak kompletnie niezrozumiałym w jakim celu miano by go przywozić do Caerlaverock, skoro na obszarze pomiędzy Perth i Stirling było wiele potężnych zamków, które doskonale mogłyby służyć jako więzienie.
Obecne wejście do parterowej części tej wieży prowadzi wprost z poziomu dziedzińca, lecz oryginalnie dostęp do niej możliwy był jedynie z górnego piętra poprzez właz stropowy. Sugeruje to, że to dolne pomieszczenie mogło rzeczywiście służyć jako loch. Z kolei wejście do komnaty położonej na pierwszym piętrze wieży prowadziło poprzez pasaż umieszczony w grubości południowego muru kurtynowego. Dostęp do ostatniej komnaty znajdującej się na drugim jej piętrze był jedynie możliwy z poziomu chodnika obronnego osadzonego na szczycie zachodniego muru kurtynowego. Żadne z tych pomieszczeń nie posiadało jednak kominka, co wskazuje na ich militarne przeznaczenie. Pod trzema kwadratowymi okienkami należącymi do komnaty z pierwszego piętra wciąż widoczne są, choć już zablokowane, szczelinowe otwory strzelnicze zakończone tzw. rybimi ogonami (zarówno wspomniane kwadratowe okienka, jak i otwory strzelnicze stanowią typowe XIII-wieczne elementy obronne).
Fasada skrzydła zachodniego w odróżnieniu od tej z Nithsdale Lodging wykończona jest w bardzo surowy sposób. Widoczny tutaj, dwupiętrowy budynek został wybudowany niedługo po roku 1450. Na jego parterze są ulokowane trzy pomieszczenia, każde z osobnym wejściem poprowadzonym od strony dziedzińca. Na górnym piętrze znajdowały się z kolei dwie komnaty. Większa z nich, wyposażona w dwa ozdobne kominki służyła zapewne jako hall bądź sala bankietowa. Mniejsza, posiadająca tylko jeden, lecz także ozdobny kominek, w tej sytuacji służyła najprawdopodobniej jako prywatny pokój lorda. Z uwagi, że w budynku tym brak jest wewnętrznych schodów, przypuszcza się, że dostęp do górnego piętra prowadził przez zewnętrzne, drewniane schody położone na obydwu jego krańcach.
Zachodni mur kurtynowy zachował się w dużej części do dnia dzisiejszego w swej oryginalnej XIII-wiecznej formie, lecz faktycznie wyposażony jest jedynie w kilka ciekawych elementów. Odcinek muru przystający do budynku bramnego został przebudowany w XIV wieku, przez co nieco różni się od pobliskiej Wieży Zachodniej. W miejscu ich styku widoczny jest między innymi wykusz latrynowy. Kolejny taki wykusz znajduje się także po przeciwnej stronie na styku muru z Wieżą Murdocha. Górna część muru wraz z ulokowanym na jego szczycie chodnikiem obronnym została przebudowana w drugiej połowie XIV wieku. Wieńczące Wieżę Murdocha machikuły zostały natomiast dodane w XV wieku.
Południowy mur kurtynowy został prawie całkowicie zniszczony najprawdopodobniej przez Kowenanterów po oblężeniu zamku z roku 1640. Miało to zapewne zapobiec jego ponownemu militarnemu wykorzystaniu. Wschodni odcinek muru został natomiast mocno przebudowany na początkach XIV wieku. Widoczne wielkie okna zostały w nim osadzone w latach 30-tych XVII wieku w celu lepszego oświetlenia Kwater Nithsdale’a. Podobnie jak w przypadku muru zachodniego jego odcinek przylegający bezpośrednio do budynku bramnego został przebudowany w XIV wieku. Machikuły zostały natomiast dodane już w kolejnym stuleciu.

 

 

 
 
Historia Caerlaverock Castle

 

Zważywszy na strategiczną pozycję, na wybrzeżu zatoki Solway, Caerlaverock stanowił ważny punkt kontrolny jeszcze na długo przed pierwszymi wojnami szkocko – angielskimi. Już w epoce żelaza szczyt pobliskiego wzgórza Ward Law zajmował ważny fort tubylczej ludności z regionu Galloway (najprawdopodobniej z plemienia Selgovae). W następnym stuleciu to samo miejsce zostało wykorzystane przez rzymskich legionistów. Według relacji Tacitusa (Publiusz Korneliusz Tacyt, ok. 55 – 120, biografa i jednocześnie zięcia Juliusza Agricoli (Juliusz Agrykola, 40 – 93)) rzymskie wojska przekroczyły zatokę Solway, lądując właśnie w pobliżu Caerlaverock. Kiedy w IV stuleciu Rzymianie ostatecznie opuścili południową część Szkocji, zajmowaną dotąd przez nich przestrzeń zajęli Brytowie z regionu Strathclyde. Wydaje się całkiem prawdopodobne, że to lordowie Strath Nith zarządzali wówczas okolicą, która z czasem została wybrana na miejsce budowy pierwszego zamku Caerlaverock.
Około roku 1157 Lord Radulph – syn Dunegala, przekazał ziemie „Karlaueroc” na rzecz opactwa Holme Cultram ufundowanego przez króla Szkotów – Davida I (1083/1085 – 1153) i położonego po przeciwnej stronie zatoki Solway, w regionie Cumbria (obecnie w Anglii). Wydaje się całkiem możliwe, że ci sami mnisi założyli folwark lub farmę w Caerlaverock. Wytwarzane tam produkty rolne miały być dostarczane z powrotem do opactwa przez port w Skinburness, niedaleko Silloth. W połowie XII wieku polityczny klimat w rejonie zatoki Solway uległ drastycznej zmianie. Po śmierci króla Davida w Carlise w roku 1153 (24 maja) szkocka kontrola nad tym regionem ulegała stopniowej redukcji, by po następnych około 20 latach zniknąć zupełnie. Tym samym Caerlaverock stał się ważnym punktem kontrolnym na pograniczu szkocko – angielskim. Około roku 1220 król Alexander II (1198 – 1249) nadał posiadłość Caerlaverock dla swojego szambelana sir Johna de Maccuswell’a (Maxwell’a, ok. 1180 – 1241). Ród Maxwell’ów wywodził się z wschodniej części regionu Borders, gdzie piastował ważne funkcje państwowe, wliczając w to między innymi prestiżową godność szeryfa rejonu Teviotdale.  Niedługo później Caerlaverock stał się też główną siedzibą rodu.
Pierwszy zamek Caerlaverock sir John pobudował w miejscu gdzie pobliski potok Caerlaverock Burn znajdował swoje ujście do wód zatoki Solway. Przez następnych 50 lat warownia ta została przebudowana z początkowo drewnianego, otoczonego palisadą dworu w imponującą kamienną twierdzę. Pomimo tego, kilka lat później okazało się, że zamek ten nie zapewniał odpowiedniego komfortu dla kolejnych członków rodu. Kiedy około roku 1266 bratanek sir Johna – sir Herbert Maxwell (1240 – 1298) odziedziczył tytuł lorda Caerlaverock podjął też decyzję o budowie nowego zamku. U podstaw tej decyzji był też z pewnością fakt, że groźba podtopienia starego zamku przez wody zatoki Solway stawała się coraz bardziej realna. Nowy zamek postanowiono zatem wybudować w odległości około 200 metrów na północny – zachód od oryginalnej warowni. Prace nad nim rozpoczęły się około wiosny roku 1277. Z tego właśnie okresu pochodzą dokumenty potwierdzające ścinkę drzew przeznaczonych na budowę zwodzonego mostu. Budowana dla sir Herberta warownia wyróżniała się na tle innych szkockich zamków niezwykłym trójkątnym kształtem. Całość nowego kompleksu zamkowego zajmowała też znacznie większą powierzchnię względem starszej warowni. Obszar ten rozciągał się zatem od starego portu, zbudowanego jeszcze dla potrzeb oryginalnego zamku, aż do miejsca gdzie współcześnie znajdują się budynki należące do Historic Scotland (a więc sklepik i restauracja). W jego obrębie ulokowane zostały główne budynki gospodarcze: stajnie, piekarnie, browar i wszelkiego rodzaju warsztaty rzemieślnicze.
W roku 1291 sir Herbert został mianowany jednym z szkockich możnych odpowiedzialnych za wybranie następcy dla zmarłej, jedynie 7-mio letniej księżniczki Margaret of Norway (1283 – 1290), wnuczki króla Alexandra III (1241 – 1286). Włączenie się w szkockie sprawy dynastyczne króla Anglii – Edwarda I (1239 – 1307) w konsekwencji doprowadziło do wybuchu tzw. I-ej Wojny o Szkocką Niepodległość (1296 – 1328). Caerlaverock Castle, jako ważna twierdza graniczna wkrótce stał się też celem ataku wojsk angielskiego monarchy. Po angielskiej inwazji wielu szkockich możnych złożyło hołd Edwardowi I. Wśród nich był także sir Herbert Maxwell wraz z synem John’em. Wkrótce jednak Szkoci zaczęli wypowiadać posłuszeństwo nowemu władcy. W tej sytuacji w roku 1300 Edward I dokonał ponownego najazdu na Szkocję, rozpoczynając inwazję od ataku na region Galloway, gdzie opór przeciwko Anglikom był wyjątkowo silny. Wydaje się być rzeczą zrozumiałą, że i oblężenie Caerlaverock Castle miało stać się jednym z kluczowych momentów tej militarnej akcji Anglików. Faktycznie samo jego oblężenie nie trwało dłużej niż dwa dni. Mimo to stanowi ono jeden z najlepiej udokumentowanych przykładów zbrojnego starcia z okresu obydwu Wojen o Szkocką Niepodległość, głównie dzięki poematowi „La siege de Karlavreock” – „Oblężenie Caerlaverock”, autorstwa najprawdopodobniej franciszkańskiego mnicha Waltera de Exeter, towarzyszącego armii Edwarda I. W dziele tym wśród szczegółowego opisu angielskiego rycerstwa i jego wojennych czynów odnajdujemy też zdanie świadczące o kondycji samego Caerlaverock „był to tak potężny zamek, że nie bał się żadnego oblężenia, zanim nie zjawił się tutaj sam król (Edward I) i który nigdy by się nie poddał, zważywszy jak dobrze był zaopatrzony i obsadzony liczną załogą, gdy tylko zachodziła ku temu potrzeba”. Pomimo tego barwnego opisu, głównie dzięki zastosowaniu przez Anglików potężnych katapult jedynie stu osobowa załoga zamku pod dowództwem Roberta de Cunninghama (ok. 1260 – 1330) poddała zamek (dla porównania armia angielska liczyła 87 rycerzy i blisko 3000 pozostałych zbrojnych oraz posiadała na wyposażeniu machiny oblężnicze ściągnięte z Carlise, Roxburgh, Jedburgh i Skinburness). Chociaż zdecydowaną większość obrońców Anglicy puścili wolno, to jednak kilku z nich zostało powieszonych na zamkowych murach.
Caerlaverock pozostał w angielskich rękach, aż do roku 1312. W tym czasie funkcję jego zarządcy pełnił sir Eustace Maxwell (ok. 1285 – 1342). Niedługo później przeszedł on jednak na stronę króla Roberta Bruce’a (1274 – 1329). W związku z tym Anglicy zdecydowali się na kolejne oblężenie zamku. Tym jednak razem jego obrońcy pod dowództwem samego sir Eustace zdołali odeprzeć ten atak. Niestety waleczna postawa Szkotów okazała się daremna, wobec rychłego rozkazu króla Roberta dotyczącego zniszczenia zamku, tak by zgodnie z stosowaną przez niego polityką, nie mógł się on po raz kolejny dostać w ręce wroga. Sir Eustace, otrzymawszy pewną finansową rekompensatę natychmiast wykonał rozkaz monarchy.
Po śmierci króla Roberta w roku 1329 (7 czerwca) i objęciu tronu przez jego syna – Davida II (1324 – 1371) kolejny konflikt angielsko – szkocki wydawał się być nieunikniony. W tej sytuacji sir Maxwell ponownie zmienił strony (przy czym czyn taki nie był niczym niezwykłym wśród szkockich lordów z rejonu pogranicza). Trzeba tu jednak wspomnieć, że Maxwell’owie byli tradycyjnymi sojusznikami rodu Balliol, a nie Bruce. Gdy więc Edward Balliol (ok. 1283 – 1367, syn króla Johna Balliol’a (ok. 1249 – 1314) w roku 1332 w Scone koronował się na króla Szkocji, sir Eustace odbudował zamek i obsadził go lojalnym wobec Balliola wojskiem. Dzięki przeprowadzonym współcześnie pracom archeologicznym wiemy, że właśnie w tym okresie został między innymi naprawiony zwodzony most. Od tego momentu, aż do roku 1356 brak jest jednak jakichkolwiek źródłowych wzmianek na temat Caerlaverock. W tym właśnie roku sir Robert Kirkpatrick, szeryf Dumfries zdołał przyłączyć z powrotem do Szkocji cały region Withsdale, poważnie uszkadzając przy okazji zamki Dalswinton i Caerlaverock (Kirkpatrick później został zamordowany w zamku). Pomimo swojej nie do końca lojalnej postawy podczas obydwu Wojen o Szkocką Niepodległość – Maxwell’owie zdołali jednak utrzymać posiadłość Caerlaverock. Prace nad jego odbudową rozpoczęły się w latach 70-tych XIV wieku. Z tego też okresu pochodzi większość zachowanych do dzisiaj murów warowni. Roboty budowlane przedłużały się jednak w nieskończoność  i zostały ukończone dopiero pod koniec XV wieku. W między czasie kolejny członek rodu sir Herbert Maxwell (ok. 1413 – 1454) został mianowany 1-szym Lordem Maxwell w roku 1445, a jego syn Robert (ok. 1389 – 1485), 2-gi Lord Maxwell, objął także zaszczytną funkcję Strażnika „Scottish West March” (zachodniej części szkockich terenów przygranicznych, tzw. Zachodniej Szkockiej Marchii). Odnowiony ostatecznie zamek mógł się poszczycić między innymi znacznie potężniejszym budynkiem bramnym. Także umieszczone w nim komnaty mieszkalne zostały poszerzone, stając się tym samym bardziej komfortowymi do codziennego użytku.
Tragedia bitwy pod Flodden, z dnia 19 września 1513, gdzie oprócz samego króla Jamesa IV (1473 – 1513) poległa większa część szkockich możnych, poważnie dotknęła także i ród Maxwell’ów. Oprócz sir Johna (ok. 1476 – 1513), 3-ego Lorda Maxwell zginęło także trzech jego braci. Maxwell’om udało się jednak podźwignąć po tej klęsce i już sir Robert, 5-ty Lord Maxwell (1493 – 1546) został m.in. członkiem Rady Regencyjnej (1536), zarządzającej państwem podczas wyjazdu króla Jamesa V (1512 – 1542) do Francji, Lordem Burmistrzem Edynburga (w latach 1524, 1527 i 1535) czy Wielkim Lordem Admirałem Szkocji (1513). Z czasem przejęli oni także kontrolę nad większością głównych twierdz w Galloway, wliczając w to tak potężne warownie jak Lochmaben Castle czy Threave Castle. Okres pokoju pomiędzy Anglią i Szkocją niestety nie trwał jednak zbyt długo i Caerlaverock ponownie znalazł się w samym centrum kolejnego konfliktu obydwu państw. W roku 1542 tuż przed bitwą pod Solway Moss (24 listopada) w zamku zatrzymał się król James V. W tej potyczce, która notabene okazała się kolejną sromotną porażką Szkotów – sir Robert Maxwell był jednym z dowódców szkockiej armii (wespół z sir Olivierem Sinclair de Pitcairns, zm. ok. 1576). Obydwaj liderzy dostali się także podczas niej do angielskiej niewoli. Sam król James V, który osobiście nie brał udziału w walce, a przebywał w zamku Lochmaben, na wieść o upokarzającej klęsce (liczbę Szkotów pod Solway Moss ocenia się na 15 do 18 tysięcy. Armia angielska liczyła w tym czasie jedynie 3 tysiące) poważnie się rozchorował i natychmiast wyjechał do swojego pałacu w Falkland, gdzie po dwóch tygodniach zmarł (14 grudnia). Robert Maxwell po zapłaceniu okupu został w dość krótkim czasie uwolniony (w marcu 1543 był już w Carlise). Niestety dwa lata później, w maju 1544 roku ponowie został pojmany przez Anglików i przewieziony do londyńskiej Tower. Za ich zgodą w październiku 1545 roku na krótko powrócił do Szkocji, lecz tylko w celu przekazania im swojej głównej twierdzy. Już w listopadzie tego samego roku Caerlaverock został jednak odbity przez wojska kardynała Davida Beatona (ok. 1494 – 1546), a sam sir Robert, który miał w tym czasie przejść na stronę angielską został uwięziony w Dumfries. Został uwolniony dnia 12 stycznia 1546 udowadniając, że jego rzekoma zdrada wynikała tylko i wyłącznie z obawy o utratę życia. 3 czerwca został też mianowany Strażnikiem Zachodniej Szkockiej Marchii. Zmarł niedługo później dnia 9 lipca 1546 roku.
Po okresie krótkiego spokoju, w roku 1570 Caerlaverock został kolejny raz zaatakowany, tym razem przez wojska Thomasa Radclyffe, 3-ego hrabiego Sussex (ok. 1525 – 1583). Chociaż według zachowanych relacji Sussex miał wówczas całkowicie zniszczyć zamek, to jednak jego mury nie noszą prawie żadnych śladów tego wydarzenia.
W ciągu kolejnych stuleci rodzina Maxwell pozostawała wierna swoim przekonaniom religijnym. Nawet Reformacja, która rozpoczęła się w Szkocji w roku 1560 nie powstrzymała ich od jawnego okazywania swojej sympatii dla katolicyzmu. Co istotniejsze jednak wzięli oni też udział w politycznych rozgrywkach, które miały na celu przywrócenie w Szkocji dominującej roli tej religii. W tym celu John Maxwell, 7-my Lord Maxwell (1553 – 1593) w roku 1587 udał się do Hiszpanii na dwór Filipa II (1527 – 1598) osobiście przekazując mu wiele istotnych informacji, które miały pomóc w inwazji Wielkiej Armady na Brytanię. Wydaje się całkiem prawdopodobne, że także pro hiszpańskie, katolickie sympatie Roberta Maxwella, 9 -ego lorda Nithsdale (1586 – 1646) zmusiły go dalszego ufortyfikowania zamku. Prace te dotyczyły między innymi wykopania kolejnej, zewnętrznej fosy (co potwierdziły współczesne badania archeologiczne). Ponad nią został następnie przerzucony kolejny zwodzony most. Był on jednak przesunięty bardziej na zachód względem mostu wewnętrznego, co z pewnością dodatkowo wzmacniało ochronę tego newralgicznego punktu. Kolejny obronny element stanowił rawelin, który miał chronić obydwa mosty. W końcu na szańcu rozdzielającym obydwie fosy postawiono masywną palisadę, wyposażoną zarówno w wewnętrzny chodnik obronny, jak i otwory strzelnicze.
W roku 1603 król James VI (1566 – 1625) objął także tron angielski (jako James I), dając początek tzw. Unii Koron. Dzięki temu wydarzeniu, po raz pierwszy od wielu stuleci na granicy angielsko – szkockiej zapanował względny spokój. W dalszej perspektywie pozwoliło to właścicielom pogranicznych zamków, planującym ich rozbudowę na skupieniu się bardziej na ich cechach komfortowych, niż militarnych. W roku 1634 sir Robert, noszący już od roku 1620 tytuł hrabiego Nithsdale rozpoczął budowę nowego, wschodniego skrzydła zamku. Ten elegancki, renesansowy dwór, znany obecnie pod nazwą „Nithsdale Lodging” doczekał się nawet u współczesnych pięknego porówania do „delikatnej tkaniny”.
Niestety okres pokoju i stabilności nie trwał zbyt długo. W roku 1640, za sprawą polityczno – religijnych decyzji nowego monarchy Charles’a I (1600 – 1649) wojna na nowo wkroczyła na teren Szkocji. Hrabia Maxwell mimo, że pozostawał wówczas jednym z najlojalniejszych poddanych króla, nie mógł jednak liczyć na jego pomoc w przypadku ataku Kowenanterów na Caerlaverock. W tej sytuacji sir Robert obsadził zamek 200 żołnierzami, którzy dzielnie przez, aż 13 tygodni skutecznie odpierali ataki prezbiterian pozostających pod dowództwem porucznika – pułkownika sir John’a Home. Ostatecznie jednak obrońcy zamku zostali zmuszeni do kapitulacji. Przeprowadzona w zamku przez ludzi Home’a inwentaryzacja wykazała, że jego mieszkańcy żyli w naprawdę dużym luksusie. Wśród wyposażenia były więc między innymi: 5 eleganckich łoży, dwa z pościelą jedwabną i trzy z płócienną, wszystkie z jedwabnymi frędzlami i ozdobnymi koronkami. Do tego liczne taborety i krzesła, materace, koce, zagłówki oraz poduszki. Ponadto 10 bardziej prostych, drewnianych łóżek oraz 20 łóżek dla służących. Dodatkowo 40 dywanów, biblioteka pełna książek oraz skrzynie pełne prześcieradeł, poszewek na poduszki, obrusów, ręczników i ścierek.
Po tym oblężeniu zamek został także częściowo zburzony (południowy mur kurtynowy oraz wschodnia, okrągła wieża) w celu zapobiegnięcia jego wykorzystania do ewentualnej ponownej obrony. Wkrótce później został ostatecznie porzucony, zmieniając się z czasem w romantyczne ruiny. Wciąż na przykład można na jego murach dostrzec wydrapane przez odwiedzających je „turystów” różnorakie napisy. Widoczne na ścianie budynku bramnego wydrapane litery „RB” wraz z datą 1776 są autorstwa Richarda Blennerhasset’a, który podobny znak zostawił też na ścianach katedry Carlise. Maxwellowie opuściwszy Caerlaverock zamieszkali wpierw w Terregles, a następnie w Traquair House. Zamek przeszedł na własność ich krewnych rodziny Herries, i następnie (w spadku) w ręce rodu Fitzalan – Howard, książąt Norfolk. W roku 1946 sir Bernard Fitzalan – Howard, 16-ty książę Norfolk (1908 – 1975) ostatecznie przekazał Caerlaverock pod opiekę państwa.
Obecnie jest on zarządzany przez Historic Scotland.

 

 

Zamek jest udostępniany zwiedzającym przez cały rok, z wyjątkiem 25 i 26 grudnia oraz 1 i 2 stycznia.
W okresie od 1 kwietnia do 3o września w godzinach od 9.30 do 18.30
W okresie od 1 października do 31 marca w godzinach od 9.30 do 16.30.
Ostatnie wejście na pół godziny przed zamknięciem.

 

 

Więcej informacji na stronie: www.historic-scotland.gov.uk

 

 

2 komentarzy:
  1. Nopasaran
    Nopasaran says:

    Spać nie możesz? 🙂
    Tak, trebusz i jeszcze dwie inne machiny oblężnicze. Podobno mają być ilustracją do oblężenia zamku przez wojska Edwarda I. Przy zamkowym sklepiku funkcjonuje jeszcze małe muzeum. Wśród eksponatów znalazły się nawet kamienne kule. Naprawdę fajna sprawa.

    Odpowiedz
  2. pablito
    pablito says:

    No jest w końcu! Znaczy są [ stary i nowy ] Fajne zdjęcia. Stoi przy nim rekonstrukcja trebusza z przeciwwagą?

    Odpowiedz

Dodaj komentarz

Chcesz się przyłączyć do dyskusji?
Feel free to contribute!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *