Colzium Castle
Colzium Castle był potężną, ulokowaną na planie litery “L” wieżą mieszkalno – obronną. Następnie do tej, w roku 1575 został dobudowany masywny budynek zewnętrznego hallu. Całość z pewnością otoczona też była kurtynowym murem. Niestety, z uwagi na brak jakichkolwiek materiałów źródłowych oraz zaledwie maleńki fragment zamku, który przetrwał do czasów współczesnych, bardziej szczegółowe odtworzenie wyglądu tego zamku nie jest już praktycznie możliwe.
Wspomniany fragment muru stanowi część zachodniej ściany wieży. Obecnie mierzy on około 14 metrów długości i do około 3 metrów wysokości. Jego szerokość dochodzi natomiast do 1 metra. Niewielkie zaokrąglenie wciąż widoczne w górnych partiach tego muru wskazuje, że na parterze wieży znajdowało się pomieszczenie przykryte kolebkowym sklepieniem. Najprawdopodobniej służyło ono także jako spiżarnia lub kuchnia. Jego najciekawszym elementem jest natomiast szczelnie już zamurowane wejście z łukowatym nadprożem. Ulokowane jest ono w południowej części zachowanego muru.
Na pierwszym piętrze wieży znajdował się hall, tradycyjnie najbardziej reprezentacyjna komnata wieży. Kolejne kondygnacje natomiast (jedna lub dwie) mieściły prywatne komnaty i sypialnie lairda oraz jego najbliższej rodziny. Dodatkowe pomieszczenia mieszkalne mogły się znajdować także na poddaszu tej budowli.
Historia Colzium Castle
Posiadłość Colzium pierwotnie stanowiła własność rodziny Livingstones of Callendar.
W roku 1381, John Livingstone (ur. ok. 1356 – zm. 1402), Lord of Callendar, poślubił Agnes Douglas. Ich prawnuk, zmarły w roku 1482 Edward Livingstone of Balcastle, poślubił z kolei Margaret de Dunbar. Kiedy pod koniec XV wieku, urodził im się syn – William Livingstone (zm. 1513), rodzice nadali mu na własność ziemie Kilsyth, w skład których wchodziła też posiadłość Colzium. Tym samym, poległego w roku 1513 podczas bitwy pod Flooden (dnia 9 września), Williama uznaje się za protoplastę rodu Livingstones of Kilsyth. Jego bezpośredni potomkowie byli także odpowiedzialni zarówno za powstanie zamków Kilsyth (najprawdopodobniej w miejscu jeszcze wcześniejszej warowni hrabiów Lennox), jak i właśnie Colzium.
Colzium Castle z pewnością powstał przed rokiem 1575, jako że właśnie w tym czasie, staraniem najprawdopodobniej wnuka Williama Livingstone’a – sir Williama Livingstone’a of Kilsyth (zm. 1597), został wybudowany wspomniany wyżej budynek zewnętrznego hallu.
Nieco wcześniej, około roku 1533 sir William poślubił Cristian Graham, córkę Williama Grahama, 3-ego hrabiego Menteith. Ich jedyna córka, Barbara Livingstone of Klisyth, około roku 1570, dzięki papieskiej dyspensie mogła z kolei poślubić swojego kuzyna, Alexandra Livingstone’a (zm. ok. 1598). Alexander natomiast, będący jednym z pierwszych pastorów zreformowanego kościoła szkockiego, wywodził się z głównej linii rodu Livingstone of Callander (jego dziadkiem był William Livingstone (zm. 1518), 4-ty lord Callendar). Tym samym, Kilsyth wraz z Colzium niejako ponownie stało się własnością rodu Livingstones of Callendar (chociaż kolejni potomkowie Alexandra dalej używali zwrotu „of Kilsyth”).
Podczas szkockiego epizodu (1644 – 1650), tzw. Wojny Trzech Królestw (1639 – 1651) Livingstonowie of Kilsyth zdecydowanie opowiedzieli się po stronie rojalistów. Z pewnością wzięli też udział w bitwie pod Kilsyth, która miała miejsce dnia 15 sierpnia 1645 roku, w odległości kilometra na wschód od ruin zamku. Potyczka ta, stanowiła jedno z najwspanialszych zwycięstw dowódcy królewskich wojsk w Szkocji, słynnego sir Jamesa Grahama (1612 – 1650), 1-ego markiza Montrose’a. Oddziały Montrose’a wraz z wspomagającymi go Irlandczykami Alasdaira MacColli (ok. 1610 – 1647), w sile 3 tysięcy piechoty i 500 kawalerzystów, zdołały faktycznie rozgromić znacznie liczniejsze wojska Kowenanterów (szkockich prezbiterian), pozostających pod dowództwem generała Williama Baillie (zm. 1653). Liczbę tych ostatnich określa się na 7 tysięcy pieszych i 800 kawalerzystów. Podczas gdy w szeregach Baillie’go śmierć poniosło około 4.5 tysiąca spośród jego podkomendnych, to straty w przypadku wojsk Montose’a uznaje się za „lekkie”.
Błyskotliwa kampania Grahama (kolejno wygrywał on bitwy: pod Tippermuir, Aberdeen, Inverlochy, Auldearn, Alford oraz Kilsyth) zakończyła się ostatecznie klęską w bitwie pod Carbisdale (dnia 27 kwietnia 1650 roku). Dnia 3 stycznia 1649 roku, z rozkazu Oliviera Cromwella (1599 – 1658) został też ścięty król Charles I. Podobnie Montrose, podstępnie pojmany w zamku Ardvreck, został następnie przetransportowany do Edynburga i tam stracony, dnia 21 maja 1650. Egzekucja odbyła się w sposób przewidziany dla zdrajców, czyli przez powieszenie, ścięcie i poćwiartowanie. Jego głowa została następnie zatknięta na budynku Old Toolboth.
Pomimo jego śmierci, pozostali stronnicy nowego króla Szkotów (od 1 stycznia 1651), Charles’a II (1630 – 1685, syna Charlesa I) nie zaprzestali walki. Z pewnością w ich szeregach wciąż przebywał James Livingstone of Kilsyth (1616 – 1661). Kiedy więc po upadku protektoratu Cromwellów (1653 – 1659), Charles II powrócił także na tron Anglii i Irlandii, James mógł się też spodziewać nagrody za swoją lojalną służbę. Faktycznie, dnia 17 sierpnia 1661 roku, wspomniany monarcha wyniósł go do godności 1-ego wicehrabiego Kilsyth i lorda Campsie. Niestety, nie było mu jednak dane zbyt długo cieszyć się tymi zaszczytami. Zmarł kilkanaście dni później, dnia 7 września, w Londynie. Po nim godność 2-ego wicehrabiego Kilsyth objął jego najstarszy syn, James Livingstone (ok. 1654 – 1706). W roku 1680, sir James przekazał całą posiadłość Colzium w ręce swojego młodszego brata, Williama Livingstone’a (1650 – 1733). Dodatkowo, w roku 1703, na trzy lata przed swoją śmiercią (w roku 1706), na niego też scedował tytuł wicehrabiego Kilsyth. Jeszcze w tym samym roku, William, 3-ci wicehrabia Kilsyth, wydał rozkaz całkowitego zburzenia zamku Colzium. Z warowni tej zachowano jedynie fragment jednej ze ścian, która następnie stała się też częścią muru nowo powstałego, pięknego ogrodu.
Colzium pozostało w rękach Williama Livingstone’a do roku 1715. Wówczas to, z uwagi na jego udział w tzw. I-szym powstaniu jakobickim, został on decyzją londyńskiego parlamentu pozbawiony tytułów oraz wszystkich swoich posiadłości. William zmarł na wygnaniu, w Rzymie, dnia 12 stycznia 1733 roku.
Colzium i Klisyth zostały wówczas wykupione przez York Buildings Company, angielską firmę, która niejako specjalizowała się w przejmowaniu ziem zarekwirowanych szkockim Jakobitom. Z jej rąk wykupił je następnie Daniel Campbell of Shawfield (ok. 1671 – 1753), ówczesny właściciel wyspy Islay. Od niego z kolei, za sumę około 41 tysięcy funtów, posiadłości East and West Baronies of Kilsyth (w skład których wchodziło także Colzium) zostały wykupione przez rodzinę Edmontones of Duntreath.
Oni też, w roku 1783, na miejscu dawnego zamku Colzium, wybudowali piękny dwór – Colzium House. Nie można przy tym wykluczyć, że przy jego budowie został użyty kamień pochodzący z oryginalnej warowni. Colzium House, do obecnej formy został natomiast rozbudowany w roku 1861. Około roku 1800, przez raczej krótki okres czasu (z pewnością nie dłużej, niż do roku 1838), Colzium wraz z pobliską posiadłością Cairns należała też do pochodzącego z Edynburga, Michaela Linninga. Następnie powróciła ona w ręcę rodziny Edmontones of Duntreath.
Kiedy ci, około roku 1920, odbudowali wreszcie swoją rodzinną rezydencję, a mianowicie Duntreath Castle, Colzium został przez nich opuszczony. W roku 1930, sir Archibald Edmonstone (1867 – 1954), 5-ty baronet sprzedał go też dla Williama Lennoxa Mackie. Siedem lat później, tj. w roku 1937 Lennox Mackie przekazał pozostający już w kiepskim stanie budynek „miastu i ludziom Kilsyth”. Chociaż jego znaczna część została wówczas zburzona, reszta została też pieczołowicie odrestaurowana i do dnia dzisiejszego służy lokalnej ludności.
Większa część posiadłości Colzium (Colzium Estate), wraz z jej uroczymi ścieżkami spacerowymi, dostępna jest bezpłatnie przez cały rok. Wspomniany ogród pozostaje zamknięty w okresie „zimowym”, czyli od początku października do końca marca. Na terenie tej posiadłości warto ponadto zwiedzić pozostałości chłodni (ice house) wybudowanej około roku 1680 przez Williama Livingstone’a, 3-ego wicehrabiego Kilsyth oraz najstarszy na świecie staw do gry w curling (utworzony w roku 1716). Colzium House i mieszczące się w nim muzeum (w którym wystawione są m.in. fragmenty kompletnie zburzonego zamku Kilsyth) dostępne jest jedynie po wcześniejszej rezerwacji.
Więcej informacji na ten temat można uzyskać na oficjalnej stronie dystryktu North Lanarkshire:
http://www.northlanarkshire.gov.uk
Dodaj komentarz
Chcesz się przyłączyć do dyskusji?Feel free to contribute!