Culcreuch Castle

Culcreuch Castle jest doskonale zachowaną XV wieczną wieżą rycerską. Przystające do niej od wschodniej strony skrzydło datowane jest natomiast na wiek XVIII.
Starszy z tych budynków ulokowany został na planie prostokąta o wymiarach 12.5 na 8.7 metrów. Jego wysokość do szczytu siodłowego dachu ocenia się na około 14.3 metrów. Z kolei szerokość ścian tej wieży (u podstawy), waha się od 1.6 do aż 2.7 metrów (jedynie na północnym odcinku ściany wschodniej).
Oryginalne, częściowo zachowane wejście tej budowli znajduje się na poziomie parteru w ścianie wschodniej (w pobliżu narożnika północno – wschodniego). Z położonego za nim długiego i raczej wąskiego pasażu można było się niegdyś dostać zarówno do dwóch parterowych pomieszczeń Culcreuch, jak i poprzez nieistniejące już niestety schody, osadzone w północno – wschodnim narożniku (w grubości ścian północnej i wschodniej), na wyższe kondygnacje tej wieży. Jedyną pozostałością rzeczonych schodów jest krótki odcinek ich oryginalnej klatki. Obecnie jest ona jednak przekształcona w specyficzny zakamarek.
Kolejna, choć i znacznie skromniejsza ścienna wnęka, być może pierwotnie służąca jako stróżówka, została umieszczona po przeciwnej (południowej) wspomnianego już pasażu. Parterowe pomieszczenia Culcreuch, służące zapewne jako spiżarnie (względnie jakiegoś rodzaju magazyny), niejako tradycyjnie zostały przykryte kolebkowymi sklepieniami. Połączone były one również ze sobą jedynie bardzo wąskim przejściem. Całym wyposażeniem pierwszej, tzn. północnej spiżarni było skierowane w zachodnią stronę okno oraz kolejny i przy tym dość nieregularny zakamarek. Został on umieszczony został w grubości wschodniej ściany wieży. Dostęp do niego prowadził natomiast przez południowo – wschodni narożnik tegoż pomieszczenia. Z kolei spiżarnia południowa wyposażona została w dwa szczelinowe okienka. Skierowane są one w strony południową i zachodnią.
Na poziomie pierwszego piętra ulokowany został hall. Dostęp dziennego światła zapewniało mu oryginalnie pięciu lub sześć okien. Z tych, do czasów współczesnych zachowały się cztery. Po dwa z nich skierowane zostały w stronę południową oraz zachodnią. Trzeba jednak zaznaczyć, że ich obecny wygląd jest efektem późniejszej przebudowy. Kolejne okno, względnie dwa, umieszczone były w ścianie wschodniej. Niestety, tzw. okno południowo – wschodnie zostało szczelnie zamurowane w momencie budowy skrzydła wschodniego. Z kolei okno tzw. północno – wschodnie zostało przebite w przejście do nowego budynku. Jednocześnie nie można wykluczyć, że pierwotnie było ono głównym wejściem Culceruch Castle. Warto przy tym wspomnieć, że kolejne przejście łączące wieżę ze skrzydłem wschodnim podobnie umieszczone zostało w ścianie wschodniej, na lewo (w kierunku północnym) od zamurowanego już tzw. okna południowo – wschodniego. Kolejnymi godnymi uwagi elementami hallu były dwie duże nisze osadzone w ścianie zachodniej. Jedna z nich, tzw. południowa, zwieńczona jest pięknym „oślim grzbietem” i oryginalnie mogła służyć jako specyficzne tabernakulum. Wydaje się również, że kominek hallu umieszczony był w centralnej części ściany południowej. Widoczne w tym miejscu eleganckie palenisko datowane jest jednak na połowę XIX wieku.
Na drugim piętrze Culcreuch pierwotnie mieściły się dwie typowe komnaty mieszkalne. Świadczyć o tym mogą chociażby dwa kominki, ulokowane niemalże naprzeciwko siebie w ścianach północnej i południowej. Pomieszczenia te posiadały również po jednym, skierowanym w zachodnią stronę oknie. Dodatkowo komnata południowa wyposażona została w sporych rozmiarów garderobę. Osadzona jest ona w grubości wschodniej ściany.
Warto również zwrócić uwagę, że obydwie komnaty nie posiadały bezpośredniego połączenia. Funkcję komunikacyjną przejął w tej sytuacji wąski pasaż poprowadzony wzdłuż północnej części ściany wschodniej. Jednocześnie dawał on dostęp do osadzonych w grubości wspomnianej ściany wąskich schodów. Bez żadnej wątpliwości pierwotnie łączyły one hall zarówno z poziomem drugiego piętra, jak i poddaszem tej wieży. Wraz jednak z wybudowaniem skrzydła wschodniego schody te zostały w większości zamurowane. Sam pasaż wyposażony został też w niewielkie, skierowane w północną stronę okienko. Podobny pasaż, pozbawiony jednakże okienka, lecz i jednocześnie posiadający dwa wejścia (od stron północnej i wschodniej) łączył kolejne dwie komnaty mieszczące się na poziomie poddasza. O ile jednak mniejsza z nich, tzw. komnata północna mogła się pochwalić zaledwie niewielkim kominkiem (osadzony został on w ścianie północnej), to komnata południowa oprócz kominka (w ścianie południowej) wyposażona została w dwa, również południowe okna. Co ciekawe, te najwyżej umieszczone komnaty są częściowo osadzone w samym budynku, jak i częściowo w dwuspadowym dachu, przez co ich podłoga znajduje się 1.1 metra poniżej poziomu chodnika obronnego, otaczającego rzeczone poddasze. On sam z kolei został osłonięty krenelażowym parapetem. Równie ciekawe są podtrzymujące go konsole.
Wybudowane w XVIII wieku skrzydło wschodnie mieści cztery kondygnacje i sięga wysokości oryginalnej wieży. U podstawy jego południowej ściany ulokowane zostało też nowe, główne wejście tego kompleksu. Ponad nim można dostrzec dwa panele herbowe. Pierwszy z nich (niższy) zawiera inicjały Johna Napiera i jego żony Margaret Lennox. Data „1721” odnosi się natomiast do momentu ich ślubu. Szczegóły wyższego panelu są już niestety nieczytelne.
Kolejna przebudowa Culcreuch Castle miała miejsce w XIX wieku. Wtedy też zostały wybudowane tzw. budynki północne. Wraz z ich powstaniem cały zamkowy zespół przyjął formę litery „U”

Historia Culcreuch Castle

Pierwotnie ziemie Culcreuch wschodziły w skład starego hrabstwa Lennox.
W drugiej połowie XIII wieku – Maol Choluim I (ur. przed 1250 – zm. 1303), hrabia Lennox, nadał prawa do posiadłości Bannarad (obecnie Bannachra), części wysp na jeziorze Loch Lomond oraz szczególnie nas interesującego „Culcrewchis” trzem braciom: Gillemichelowi, Gillemartyne’owi i Gillecondanowi, synom Gilmychela.
W roku 1296 Culcrewchis przeszedł jednak w ręce sir Arthura Galbraitha of Gartconnel (zm. po 1314), 6-ego naczelnika klanu Galbraiths. Z najprawdopodobniej jego też inicjatywy, wkrótce po rzeczonym roku 1296, powstała w tym miejscu jakiegoś rodzaju fortalicja. Sir Arthur, który w czasach I-szej wojny o szkocką niepodległość (1296 – 1328) lojalnie stał po stronie króla Roberta Bruce’a (1274 – 1329), zmarł po roku 1314, zostawiając trzech synów. Ziemie Culcreuch odziedziczył drugi z nich, imieniem Maurice (od tej pory Maurice Galbraith, 1-szy laird Culcreuch). W tym samym czasie, tytuł naczelnika klanu, jak i najwartościowsze ziemie po zmarłym sir Arthurze, przejął jego najstarszy syn – sir Patrick Galbraith of Gartconnel. W kolejnych latach znacznie powiększył on rodzinne włości, między innymi o ziemie Cammoquhil czy Balcarrage. Podobnie jego syn – William Galbraith of Gartconnel, 8-my naczelnik klanu Galbraiths, zdołał (różnymi sposobami) nabyć m.in. ziemie Arlehaven, Balmore, Ledcamroch, Camron, Balvey czy część posiadłości Kincaid. Głównym spadkobiercą sir Williama został jego jedyny syn James. Z uwagi jednak na jego przedwczesną i bezpotomną śmierć, tytuł naczelnika klanu Galbraiths oraz większość wspomnianych wyżej ziem zostały przejęte przez potomków Maurice’a Galbraitha, a więc młodszą linię rodu Galbraiths z Culcreuch. Oznacza to, że od około roku 1390, na czele całego rodu Galbraiths stanął wnuk wspomnianego Maurice’a, a mianowicie James Galbraith, 3-ci z Culcreuch.
Culcreuch Castle pozostał główną siedzibą Galbraithsów przez kolejnych 300 lat. Zachowana do dnia dzisiejszego wieża natomiast, zastąpiła pierwotny zamek najprawdopodobniej w XV wieku. Trzeba jednak wspomnieć, że część szkockich historyków ustala datę jej powstania na przełom wieków XV i XVI.
Niestety, potomkowie Jamesa Galbraitha of Culcreuch w większości nie należeli do zbyt praworządnych obywateli swojego kraju, co ostatecznie przyczyniło się do upadku całego rodu. Dla przykładu Thomas Galbraith of Culcreuch, w roku 1489, wziął udział w rebelii sir Johna Stewarta (przed 1430 – 1495), 1-ego hrabiego Lennoxa oraz sir Roberta Lyle (zm. 1497/1499), 2-ego lorda Lyle. Thomas został ujęty po bitwie pod Talla Moss w pobliżu Stirling i wkrótce powieszony. Nieco więcej szczęścia mieli dwaj ostatni lairdowie Culcreuch z rodu Galbraiths o imieniach John i Robert. Obydwaj wprawdzie uniknęli stryczka, lecz też zostali wyjęci spod prawa. W przypadku Roberta Galbraitha, 11-ego lairda Culcreuch i 17-ego naczelnika klanu Galbraiths, było to efektem najazdu na ziemie sąsiada. Został on nie tylko uwięziony w edynburskim zamku, ale i z czasem popadł w poważne kłopoty finansowe. Wszystkie należące do niego ziemie oraz tytuły w roku 1624 przejął więc jego szwagier Alexander Seton of Gargunnock. On z kolei, w roku 1632, odsprzedał Culcreuch – Robertowi Napierowi of Boquhopple and Drumhony (1580 – 1655), drugiemu synowi słynnego matematyka sir Johna Napiera of Merchiston (1550 – 1617). Dwadzieścia dwa lata później, w roku 1654 Culcreuch został zajęty przez wojska sir Olviera Cromwella (1599 – 1658), Lorda Protektora. W odróżnieniu od większości podobnego typu wydarzeń sam zamek uniknął wówczas poważniejszych zniszczeń. Napierowie utrzymali zamek i otaczające go ziemie, aż do drugiej połowy XVIII wieku. Im też, w przeciągu rzeczonego stulecia, przypisuje się budowę tzw. skrzydła wschodniego. Przebudowie uległa wówczas również oryginalna wieża.
Napierowie odsprzedali Culcreuch Castle pod koniec XVIII wieku. Ustalenie dokładnej daty jest jednak dość kłopotliwe. Równie dobrze można znaleźć informację, że nowym nabywcą tej posiadłości, w roku 1769, został Peter Spiers. Kolejne wersje głoszą, że Culcreuch został sprzedany za kwotę 15.200 funtów „panu Spiersowi z Glasow” przez pułkownika R. Napiera w roku 1778 lub Robertowi Spiersowi z rodu Elderslie w roku 1761. Jeszcze inna historia głosi, że posiadłość tę w roku 1796 kupił Alexander Spiers. On również, w roku 1800, we współpracy z Robertem Dunmorem, lairdem Ballindalloch, wybudował w pobliżu przynoszącą znaczne zyski i napędzaną wodą przędzalnię. Jednocześnie, dla łatwiejszego transportu wytwarzanych przez siebie produktów, wybudowali oni drogi Crow Road (z Campsie Hill do Lennoxtown) oraz z Glasgow prowadzącą do kanału w Kirkintilloch.
Wiadomym jest za to, że w roku 1879, ówczesny właściciel Culcreuch, czyli sir George Home – Spiers (1832 – 1887) zatrudnił niejakiego Johna Honeymana to budowy tzw. skrzydła północno – wschodniego.
W roku 1890, ostatnia i niestety nieznana nam z imienia (być może Alice Georgina, ur. 1867) przedstawicielka rodu Spiersów, pozbyła się Culcreuch na rzecz pana J.C. Dunwaters, właściciela pobliskiej farmy oraz udziałowca wielkiego drukarskiego konsorcjum „The Outram Press”. 11 lat później, w roku 1901, Dunwaters odsprzedał Culcreuch sir Walterowi Menzies i sam wyemigrował do Kanady, gdzie – co interesujące – nabył obszerną posiadłość i nazwał ją Fintry.
Sir Walter Menzies uczynił Culcreuch swoją główną rezydencją. Na początku lat 70-tych minionego stulecia, w związku z przedwczesną śmiercią jego syna sir Waltera, a następnie także i wdowy po nim, zamek wraz z otaczającymi go pięknymi terenami przeszły w ręce Herculesa Robinsona, czyli bratanka sir Waltera. W przeciągu kilku kolejnych lat Robinson podjął próbę przekształcenia całej posiadłości w hotel i turystyczną atrakcję. Z jego właśnie inicjatywy w pobliżu samego zamku wybudowanych zostało osiem domków letniskowych. Prace te były prowadzone przez firmę G.D. Lodge & Partners oraz J.G. Wallace’a.
Niestety, inwestycja ta okazała się nietrafiona i w roku 1984 cała posiadłość Culcreuch Castle Estate został wystawiona na sprzedaż. Z tej okazji skorzystali wówczas Arthur Halsam i David Littlefair, byli właściciele firmy motoryzacyjnej w Yorkshire w Anglii. Przykładem Herculesa Robinsona zainwestowali oni spore sumy w przekształcenie zamku w elegancki hotel. W tym samym roku, na stałe, zamieszkał w nim syn Arthura Halsama – Andrew. Od tej pory tytułowany był on także „lairdem Culcreuch”. W roku 2007, po ponad dwóch dekadach zwieńczonego komercyjnym sukcesem projektu, Andrew Haslam i David Littlefair odsprzedali swoje w nim udziały dla „Hideaway Country Holidays, Ltd”, amerykańskiej firmy turystycznej z bazą w Los Angeles. Jednocześnie pozostali oni na kierowniczych stanowiskach w Culcreuch. Również ich decyzją, funkcję głównego menadżera od początków wspomnianego roku 2007 pełnił pan Robert Reynolds. Rok później, a więc w 2008, rozpoczęła się znaczna przebudowa wnętrz całego zamkowego kompleksu. Prace te zostały zakończone już w roku 2009.
Culcreuch Castle do dnia dzisiejszego, z niemałym zresztą powodzeniem funkcjonuje jako hotel, restauracja, a także niezwykle popularny „dom weselny”. Jednocześnie może się on pochwalić największą w Wielkiej Brytanii… kolonią nietoperzy. Te pożyteczne ssaki gnieżdżą się głównie na poddaszu starej wieży, ponad jadalnią. Inną ciekawostką tego zamku jest tzw. „Chiński ptasi pokój” z jego datowaną na rok 1723 i ręcznie malowaną, właśnie chińską tapetą.

 Legendy

Culcreuch Castle może się podobno poszczycić kilkoma duchami. Najsłynniejszym z nich jest tzw. „Harfiarka z Culcreuch”. Według lokalnych wierzeń, w roku 1582, znany nam już Robert Galbraith, 17-ty naczelnik klanu, poważnie ranił młodego mężczyznę z rodu Buchanan. W ostatnich chwilach nieszczęśnika, które miały miejsce w komnacie zwanej obecnie „chińskim ptasim pokojem”, towarzyszyła mu żona bądź kochanka. Ona to właśnie miała wówczas zagrać na celtyckiej harfie smutną, lecz i piękną melodię. Podobno dźwięki te wciąż rozlegają się w starej wieży. Zwłaszcza w rocznicę śmierci młodego Buchanana. Sceptycznie nastawieni do zjawisk paranormalnych twierdzą jednak, że ich źródłem są… wspomniane nietoperze.
Inne zamkowe legendy wspominają o… zwierzęcych głowach latających wokół szczytu starej wieży, a także o „zimnej, szarej bryle o ludzkich kształtach i wzroście”. Ta ostatnia miała być widywana we wszystkich pomieszczeniach tejże budowli.

Culcreuch Castle Hotel jest otwarty cały rok. Bezpłatnie można również zwiedzać otaczający go park.
Więcej informacji na ten temat można uzyskać na oficjalnej stronie: www.culcreuch.com lub pod numerami telefonu (+44) 01360 860228 oraz 01360 86055