Fast Castle

 
 
Mocno zrujnowany, ale wciąż malowniczo położony zamek Fast datowany jest na XV wiek.
Z pewnością jednak miejsce jego lokalizacji, z uwagi na swoje doskonałe naturalne warunki obronne było wykorzystywane już znacznie wcześniej. Odkryte tutaj ślady ludzkiej aktywności sięgają nawet epoki żelaza. Pierwsza historyczna wzmianka o zamku Fast pochodzi z roku 1333. Od tego momentu był on jednak wielokrotnie przebudowywany. Zachowane fragmenty pochodzą zatem z  tzw. trzeciego okresu szkockiej architektury obronnej, datowanego na lata 1400 – 1542. Warownia została wybudowana na wąskim i wysokim na około 45 metrów cyplu klifowym (w dalszej części obniża się on do wysokości około 30 metrów). Rozpiętość platformy skalnej wynosi blisko 82 metrów długości na około 27 metrów, liczonych w jej najszerszym punkcie. Jedyny dostęp do zamku prowadził przez zwodzony most przerzucony nad szeroką na około 6 metrów, lecz niezbyt głęboką rozpadliną. Ten newralgiczny punkt chroniony był głównie z pobliskiego okrągłego barbakanu. Tuż za nim znajdowała się główna wieża zamku. Szerokość tej budowli wynosiła 9.1 metrów. Długość, z uwagi na znaczne jej zniszczenie jest już niemożliwa do ustalenia. W chwili obecnej jedyną jej pozostałością są nieliczne i większości przykryte darnią odcinki fundamentów oraz niewielki fragment północno – wschodniej ściany. U jej szczytu zachowały się dwie konsole, na których oryginalnie opierał się kamienny parapet. Kolejny spory fragment muru, zawierający więcej podobnych konsol leży w zaskakująco dużej odległości od właściwej pozycji wieży. Fakt, że dodatkowo jest on przekręcony „do góry nogami” wskazuje, że musiał zostać też poddany działaniu jakiejś dużej siły. Pierwsze teorie na ten temat wspominały o wysadzeniu całej budowli przy pomocy ładunków wybuchowych. Obecnie za główną przyczynę uznaje się jednak uderzenie pioruna podczas potężnego sztormu w roku 1871. Pod koniec XIX wieku na wysokości pierwszego piętra zachowanej ściany wciąż była widoczna niewielka półka ścienna. Styl w jakim została ona wykonana wskazywał bez wątpienia na okres gotycki. Z pewnością wokół dziedzińca oryginalnie istniało więcej budynków. W obrębie jednego z nich, położonego na najdalszym krańcu skały zamontowany był drewniany dźwig koszowy, umożliwiający dostęp do zamku od strony morza. Inna droga do wnętrza twierdzy miała prowadzić przez wykutą w skale klatkę schodową prowadzącą z leżącej poniżej jaskini. Wydaje się jednak dość mało prawdopodobne. Zamkową skałę otaczał ponadto potężny mur kurtynowy. Jego niewielkie odcinki są wciąż widoczne w kilku miejscach. Najlepiej zachowany, około 3 metrowy fragment znajduje się w tylnej (północnej) części platformy. W jego strukturze łatwo można dostrzec zarys schodów, oryginalnie prowadzących na szczyt rzeczonego muru. W obrębie dziedzińca zwraca ponadto uwagę ciekawy kamieniołom. Wydaje się być całkiem prawdopodobne, że właśnie z tego miejsca pobierano materiał, wykorzystywany następnie przy budowie zamku.

Historia Fast Castle

Najwcześniejsze historycznie potwierdzone ślady ludzkiej aktywności w tym miejscu pochodzą z epoki żelaza (przypuszcza się jednak, że doskonałe naturalne cechy obronne tego miejsca mogły być wykorzystywane także znacznie wcześniej). Istniejący wówczas fort z pewnością odgrywał istotną rolę w obrębie starożytnego królestwa Bryneich. Pierwsza wzmianka o zamku Fast pochodzi z roku 1333. W roku 1346, już pod bitwie pod Neville’s Cross (17 października) został on zajęty przez Anglików. W tym czasie stacjonujący tutaj garnizon, wykorzystywał go głównie jako bazę wypadową do plądrowania pobliskiej okolicy. W roku 1410, głównie wykorzystując element zaskoczenia, stu osobowy szkocki oddział dowodzony przez Patricka Cospatrick, syna George’a de Dunbar, 10-ego hrabiego Dunbar and March (ur. 1338 – zm. 1420) zdołał odbić zamek. Do niewoli dostał się wówczas angielski gubernator warowni – Thomas Holden. W jego miejsce został mianoway sir Thomas Halliburton, który w roku 1419 wsławił się brawurowym i udanym atakiem na angielski zamek Wark (towarzyszyło mu wówczas tylko 23 żołnierzy). W roku 1467 posiadłość Fast przeszła w ręce rodu Homes. W roku 1502 w zamku, w trakcie swojej podróży do Szkocji, celem poślubienia króla Jamesa IV (1473 – 1513) zatrzymała się Margaret Tudor (1489 – 1541). W roku 1515 Fast został zaatakowany i zniszczony przez Johna Stewarta, księcia Albany (1481/1484 – 1536). Stało się to na wskutek konfliktu Stewarta z Alexandrem Home, 3-cim Lordem Home, Wielkim Szambelanem Szkocji (zm. 1516). Oskarżony o spiskowanie z Anglikami Home został ścięty dnia 8 października 1516 roku. Posiadłość Fast została tym samym przejęta przez Koronę. Po roku 1521 i odzyskaniu jej przez Alexandra Home, 4-ego Lorda Home (zm. 1549) zamek został odbudowany. Ponownie jednak został zajęty przez Anglików w roku 1547. W związku z zachowaną relacją dotyczącą pobytu w Fast w roku 1566 królowej Marii Stuart (1542 – 1587), przyjmuje się że przed tym okresem został on odbity przez Szkotów (możliwe, że już nawet w roku 1548). Cztery lata później, w roku 1570 po raz kolejny jednak znalazł się on w angielskich rękach. Zmierzający w stronę Edynburga sir William Drury (1527 – 1579) obsadził Fast, wedle różnych źródeł od 10 do 14 żołnierzami, co miało wystarczyć do jego obrony „przed całą Szkocją”. W roku 1580 zamek przeszedł na zasadzie kontraktu małżeńskiego w ręce rodu Logans of Restalrig. W roku 1594 sir Robert Logan of Restalrig (zm. 1606) zwrócił się do słynnego matematyka, fizyka i astrologa Johna Napiera of Merchiston (1550 – 1617) o pomoc w poszukiwaniu ukrytego rzekomo w Fast skarbu. Podjęte starania nie przyniosły jednak żadnych rezultatów. Wobec udziału Logan’a w tzw. Spisku Gowrie’go w roku 1600, wszystkie jego posiadłości zostały skonfiskowane, a on sam wyjęty spod prawa (w roku 1606 ciało zmarłego Logana zostało ekshumowane i … dostarczone na proces sądowy). W roku 1602 Fast został wykupiony przez ród Douglas. W następnych latach posiadłość jeszcze kilkakrotnie zmieniała właścicieli. Kolejnymi byli Home’s – hrabiowie Dunbar, Arnots, ponownie Home’s i w końcu Hall’s.
W latach 20-tych XX wieku w celu łatwiejszego dostępu do wnętrza zamku nad wspomnianą wyżej rozpadliną skalną wybudowano betonową kładkę. Pomiędzy latami 1971 a 1986 na terenie zamku przeprowadzono także kilka badań archeologicznych.

Zamek Fast był pierwowzorem literackiej twierdzy Wolf’s Craig w dziele „Bridge of Lammermuir” autorstwa sir Waltera Scotta (1771 – 1832). Co może wydawać się interesującym, w opublikowanej po raz pierwszy w roku 1819 noweli, Wolf’s Craig zostaje zniszczony przez uderzenie pioruna. 52 lata później podobny los spotkał także sam zamek Fast. Zamek i osoba Roberta Logana of Restalrig została ponadto wspomniana w historycznej trylogii „Master of Grey”, autorstwa Nigela Tranter (1909 – 2000) oraz w będącej jej uzupełnieniem noweli „Mail Royal”, tego samego pisarza.

Ruiny można zwiedzać o każdej rozsądnej porze. Z uwagi jednak na bardzo zły stan zamkowych murów, a zwłaszcza na strome i bardzo niebezpieczne klify zaleca się szczególną uwagę.