Gauldwell Castle

Gauldwell Castle jest uznawany za jeden z najstarszych kamiennych zamków regionu Moray.
Datę jego powstania określa się na XIII wiek. Wiadomym przy tym jest, że zastąpił on też znacznie starszą, przynajmniej XII-wieczną warownię.
W swej oryginalnej formie Gauldwell stanowił tzw. dom hallowy (holowy). Ulokowany on został na planie zbliżonym do trapezu, gdzie wewnętrzna długość jego dłuższych boków wynosiła około 38.5 metrów. Długość jego ściany północnej wynosiła około 8.3 metrów. Z kolei, ściana południowa mierzyła już około 6.9 metrów. Szerokość ścian tej budowli dochodziła natomiast do 2.5 metrów. Jeszcze w roku 1967, wysokość najlepiej zachowanej ściany zachodniej wynosiła około 6.5 metrów. Pozostałe ściany tej budowli zachowały się niestety jedynie fragmentarycznie. Z tego też powodu, obecnie niezwykle trudno jest odtworzyć oryginalny wygląd tego zamku. Wiadomym jedynie jest, że jego parterową część dzielił niegdyś masywny mur. W wyższych partiach wspomnianej zachodniej ściany wciąż można ponadto dostrzec relikty dawnych okien. Na tej podstawie można uznać, że podobne okna osadzone były także we wschodniej, skierowanej w stronę dziedzińca, ścianie.
W późniejszym, niemożliwym jednak do ustalenia okresie, oryginalny dom hallowy został rozbudowany i otoczony masywnym, kurtynowym murem. Jego niewielki fragment zachował się w południowej części zamkowego kompleksu. Fragment kolejnego można także dostrzec na  północno – wschodnim narożniku głównego budynku. Wiadomym ponadto jest, że jeszcze pod koniec XIX wieku, w pobliżu wspomnianego południowego odcinka kurtynowego muru, widniały fragmenty prostokątnego w planie i najprawdopodobniej gospodarczego budynku. Jego wymiary wynosiły 9 na 4 metry.

 
Historia Gauldwell Castle

Gauldwell Castle został ulokowany w naturalnie obronnym miejscu, na samym krańcu stromego zbocza, w dolinie potoku Burn of Aldernie (dopływu rzeki Fiddich).  Oryginalny, najprawdopodobniej XII-wieczny zamek istniejący w tym miejscu stanowił własność Freskina de Moravia (zm. ok. 1158), szlachcica flamandzkiego pochodzenia, który do Szkocji przybył w okresie panowania króla Davida I (ur. 1084 – zm. 1153). Z uwagi jednak, że jego główną siedzibę stanowił wybudowany około roku 1140, zamek Duffus, warownia w Gauldwell musiała pełnić raczej drugorzędną rolę. Wywodzący się od Freskina ród „de Moravia” (od końca XIII wieku występujący w formie: Murrays) odegrał jedną z kluczowych ról w całej historii Szkocji. Dla przykładu jego prawnuk, William de Moravia (zm. 1284), około roku 1230, został wyniesiony do godności 1-ego hrabiego Sutherland. Kolejni potomkowie Williama utworzyli też główną linię rodu de Moravia/Murray. Bocznymi, lecz równie znaczącymi gałęziami tego rodu są: Murrays of Tullibardine, Murrays of Atholl, Murrays of Polmaise czy Murrays of Abercairney. Ci ostatni też, kolejni właściciele zamku Gauldwell, wywodzili się od wnuka Freskina, Williama de Moravia (ok. 1164 – 1226), zwanego „Lordem of Petty”. Jego ostatni, w prostej linii potomek, major William Moray Stirling of Abercairny and Ardoch, zmarł dnia 9 listopada 1850 roku. W późniejszych latach Gauldwell wraz z otaczającymi go ziemiami stał się własnością rodu Stuart, hrabiów Moray.
W roku 1562 w tym zamku, przez krótką chwilę, gościła także sama królowa Maria Stuart (1542 – 1587). Jeszcze do roku 1618 istniejąca w Gauldwell kaplica pełniła jednocześnie funkcję kościoła parafialnego. Po tym roku, jej rolę przejął nowo wybudowany kościół w Boharm.
Późniejsze losy zamku Gauldwell pozostają nam nieznane.