Old Slains Castle

XIV-wieczny zamek Slains wybudowany został na stromym, skalistym półwyspie nad zatoką Broad Haven. Do dnia dzisiejszego zachował się jedynie południowo – wschodni róg tej potężnej niegdyś mieszkalno – obronnej wieży. Położona na planie prostokąta budowla oryginalnie mieściła pięć kondygnacji, każde o wysokości około 4 metrów. Dostęp do położonej na parterze spiżarni z kolebkowym sklepieniem możliwy był jedynie od strony dziedzińca. Główne wejście do mieszkalnej części wieży znajdowało się na pierwszym piętrze i dostępne było za pomocą łatwych do usunięcia drewnianych schodów. Najprawdopodobniej na tym poziomie położony był też główny hall zamku. Wyższe piętra w tej sytuacji przeznaczone były do prywatnego użytku lorda i jego rodziny. Dostęp do kolejnych pięter zapewniały wewnętrzne spiralne schody, których niewielki fragment jest wciąż widoczny. Szczyt wieży otaczał kamienny parapet z otwartymi, okrągłymi bartyzanami na każdym z jego rogów. Bezpośrednio nad głównym wejściem umieszczony był także machikuł. Mury budowli posiadały około 2.4 metrów grubości. Podczas gdy od trzech strony twierdzę chroniły strome klify, to od strony lądu głównym zabezpieczeniem była oryginalnie drewniana palisada i szeroka fosa z przerzuconym nad nim zwodzonym mostem. Dodatkową ochroną była otaczająca dziedziniec, szeroka na około 3 metry i wysoka na 1 metr naturalna półka skalna. Jej niewielkie ślady widoczne sa na zachód i południe od wieży. W późniejszych latach drewniana palisada została zastąpiona obronnym murem z pobliską stróżówką i stanowiskiem na niewielkie działko. Do dnia dzisiejszego nie zachowały się jednak żadne ich ślady. Podobnie nie jest znana lokalizacja zamkowej studni. Wydaje się całkiem prawdopodobnym, że w pobliżu całego kompleksu położone były liczne budynki gospodarcze, wliczając w to m.in. stajnie, piekarnię czy browar. Także te mogły być otoczone kolejną palisadą i zewnętrzną fosą.

Historia Old Slains Castle

Oryginalnie posiadłość Slains należała do rodu Comyn. W XIV wieku została ona jednak przekazana przez króla Roberta Bruce (1274 – 1329) sir Gilbertowi Hay w zasłudze za jego lojalną służbę podczas I-ej Wojny o szkocką niepodległość. Gilbert otrzymał także dziedziczny tytuł Wielkiego Konstabla Szkocji. Jego syn, sir David Hay brał udział u boku króla Davida II w bitwie pod Neville’s Cross w roku 1346. Podczas tej przegranej przez Szkotów potyczce król David został pojmany, a sam Hay zginął. Jego następca, syn Thomas poślubił córkę króla Roberta II (1390) – księżniczkę Elizabeth Stewart. Ich wnuk, William, 5-ty Wielki Konstabl Szkocji został mianowany przez króla Jamesa II (1430 – 1460) hrabią Erroll i Lordem Slains. Był to efekt wsparcia jake William udzielił monarsze podczas rebelii rodu „Czarnych” Douglasów oraz ich sojuszników hrabiów Crawfords i klanu MacDonald, Lordów Wysp. Rebelianci zostali ostatecznie pokonani głównie przez siły Alexandra Gordona, 1-ego hrabiego Huntly operującego w rejonie północnym (w kolejnych bitwach pod Arbroath w roku 1446, Brechin w 1452 i pod Dunkinty w roku 1454) oraz działającego na południu George’a Douglas z rodu „Czerwonych Douglasów” (w bitwach pod Arkinholm w roku 1455 i Lochmaben w roku 1458). Ród Hay of Slains brał udział w walkach po stronie Gordonów, podczas gdy ich krewni Hay’s z zamku Yester wspierali „Czerwonych Douglasów”. W roku 1488 podczas sesji parlamentu w zamku Edinburgh zwołanym przez króla Jamesa III, William Hay – 3-ci hrabia Erroll wraz z John’em Hay z Yester, na wieść o rebelianckiej armii zmierzającej do miasta, zdecydowanie opowiedzieli się po stronie króla. Faktycznie William Hay był jednym z możnych nawołujących króla do opuszczenia zagrożonego miasta i udania się do prowincji Fife. W tym czasie rebeliancka armia pod dowództwem Archibalda Douglasa z „Czerwonych Douglasów” wraz z towarzyszącym mu synem króla – Jamesem (przyszłym królem Jamesem IV) przechwyciła transport królewskich dóbr, wliczając w to pokaźną sumę pieniędzy i osobistą odzież króla. William Hay towarzyszył Jamesowi III także podczas jego podróży do Aberdeen, gdzie król spodziewał się pozyskać pomoc w walce z rebeliantami. Podczas decydującej bitwy pod Sauchieburn, Hay wraz z innymi możnymi opuścił jednak króla. Wkrótce po druzgocącej klęsce James III został w dość tajemniczych okolicznościach zamordowany. W roku 1489 William Hay był już sojusznikiem Jamesa IV. W roku 1513 wraz z 88 członkami swojej rodziny i samym królem James’em William zginął w bitwie pod Flodden. W roku 1594 zamek Slains wraz z inną twierdzą należącą do rodziny Hay – zamkiem Delgatie został wysadzony w powietrze przez króla Jamesa VI (1566 – 1625). Była to zemsta króla za udział Francisa Hay’a, 9-ego hrabiego Erroll (1564 – 1631) w mającym zarówno polityczne jak i religijne podłoże tzw. „spisku hiszpańskim”. Wśród spiskowców, oprócz Hay’a mieli się znaleźć także George Gordon, 6-ty hrabia Huntly oraz William Douglas, 10-ty hrabia Angus (1552 – 1611). Spisek ten miał działać przez kilka lat, już od roku 1585. Jednym z jego efektów miało być przybycie hiszpańskiej Armady do Szkocji w roku 1588. Kres spisku wyznaczyła w zasadzie bitwa pod Glenlivet w roku 1594. Podczas tej ostatecznej potyczki połączone siły Hay’a i Gordon’a walczyły przeciwko wojskom Campbell’ów i MacLeans’ów. W trakcie walki prowadzący konna szarżę Francis Hay został ugodzony w nogę strzałą wytrzeloną z strony oddziałów MacLeans’ów. Przegrana wojsk rebelianckich otworzyła drogę na północ Jamesowi VI. Ten osobiście kierował m.in. oblężeniem zamku Delgatie i zdobył zamek Slains. Mury Slains, ostrzelane początkowo z dział zostały następnie wysadzone za pomocą prochu. Francis Hay zdołał jednak uciec na kontynent. Gdy w roku 1597 uzyskał ostatecznie przebaczenie win powrócił do Szkocji. Nie odbudował jednak zniszczonego zamku, lecz przebudował położoną bardziej na północ wieżę Bowness. Nadając jej jednocześnie nazwę New Slains Castle (Slains Castle).

W pobliżu zamku można także dostrzec dwa niewielkie działa. Ich pochodzenie oraz data powstania nie są jednak znane. Bardziej jednak wydaje się prawdopodobne, że zostały one wyłowione z wraków zatopionych w pobliżu statków, niż należały do zamkowego arsenału.