Whitslaid Tower

Ulokowana na dość stromym pagórku, tuż nad brzegiem rzeki Leader Water, wieża Whitslaid została wybudowana w XVI wieku. Z dużą dozą prawdopodobieństwa można jednak założyć, że powstała ona w miejscu znacznie starszej, nawet XIII-wiecznej warowni.
Whitslaid stanowi dość typowy przykład szkockiej wieży mieszkalno – obronnej. Ulokowana została ona zatem na planie prostokąta o wymiarach 7.6 na 4.9 metrów. Szerokość jej ścian dochodziła natomiast do 2.1 metrów. Jedyne wejście do jej wnętrza znajdowało się na poziomie parteru, w północnym narożniku ściany wschodniej. Z położonego tuż za nim niewielkiego przedsionka, można było się dostać zarówno do parterowej części wieży, jak i dzięki wąskim schodom, osadzonym w grubości ścian wschodniej i południowej, do ulokowanego na pierwszym piętrze – hallu.
Przykryte kolebkowym sklepieniem parterowe pomieszczenie Whitslaid pełniło zapewne funkcję spiżarni. Dostęp dziennego światła zapewniało jej jedno, skierowane w stronę południową, okno.
Ulokowany na pierwszym piętrze hall, był z pewnością najbardziej reprezentacyjną komnatą całego budynku. Niestety, do czasów współczesnych przetrwały tylko jego niewielkie fragmenty. Wydaje się, że raczej nieduże okna hallu skierowane były w strony zachodnią, południową i być może północną. Z tych, fragmentarycznie przetrwało jedynie okno zachodnie. Z kolei, sporych rozmiarów kominek został umieszczony w centrum ściany północnej (obecnie już nieistniejącej). Niewielka wnęka osadzona w południowo – zachodnim narożniku komnaty pełniła natomiast funkcję latryny. Wciąż też, u podstawy tego narożnika można dostrzec jej wąski otwór ściekowy. Dla odmiany, w narożniku północno – wschodnim mogły znajdować się spiralne schody prowadzące do kolejnej kondygnacji wieży. To piętro, oryginalnie mieszczące prywatną komnatę lairda, zostało gruntownie przebudowane w późniejszym okresie. Wówczas, w miejscu prostego i zapewne osłoniętego kamiennym parapetem dachu, dodany został jego dwuspadowy, wsparty na kamiennych, schodkowych szczytach, odpowiednik.
Jeszcze w połowie lat 50-tych minionego stulecia, wysokość ścian Whitslaid wynosiła około 8 metrów.
Dziedziniec Whitslaid, z mieszczącymi się w jego obrębie gospodarczymi budynkami, otaczał wieżę od stron: północnej, południowej i wschodniej. Relikty jednego z tych budynków zachowały się w północnej części dawnego dziedzińca.

 
Historia Whitslaid Tower

 
Whitslide, przynajmniej od XIV wieku, było siedzibą rodu de Lauder of Whitslaid.
Najstarszy znany nam dokument dotyczący rodziny Lauderów oraz ich licznych ziem, wśród których wspomniana oczywiście została „Whytslyde” (Whitslaid), pochodzi z dnia 16 października 1369. Jego sygnatariusz – „Robert, Stewart Szkocji (ur. 1316 – zm. 1390, przyszły król Robert II), w obecności jego najstarszego syna – Johna Stewarta, hrabiego Carrick (1337 – 1406, przyszły król Robert III) ustanawiał feudalnego dzierżawcę Whytslyde – Alana de Lawedir (Lawedre, Lauder, zm. 1407) – bailie’m (lokalnym przedstawicielem prawa) wobec ziem i ludności Byrkynsyde, Ligeardwood, Morystoun, Whytslyde i Auldystoun, położonych w granicach okręgu administracyjnego (dokładniej okręgu Szeryfa) Berwick-upon-Tweed, z prawem do ustanawiania sądu w jakimkolwiek miejscu hrabstwa (Berwickshire), w celu karania łamiącej prawa wspomnianej ludności oraz wykonywania innych obowiązków pozostających w gestii sprawowanego przez niego urzędu”. Jednym z świadków tego nadania był sir John de Lyle (d’Lise), właściciel Stoneypath Tower, w pobliżu Garvald, w parafii Whittingehame.
Dwa lata później, dnia 30 czerwca 1371, król Robert II, w kilku kolejnych statutach, potwierdził prawa Alana de Lauder, Lorda Whitslaid, do ziem Birkensyde, Legerwood i Morriston w hrabstwie Berwickshire, Mertoun w hrabstwie Roxburgshire, ponadto połowy ziem lordowskich Lauderdale i także połowy foluszniczego młynu w Lauder oraz ziem Newbyggyng w okręgu konstabla Lauder, wraz z wszystkimi przynależnymi im prawami i przywilejami. Pierwszy z wspomnianych statutów został sporządzony w święto Jana Chrzciciela (tj. Narodzenie św. Jana, dnia 24 czerwca) w „starym dworze Whitslaid”. Wskazuje to, że istniejąca wówczas w Whitslaid rezydencja de Lauderów mogła pochodzić nawet z XIII wieku.
Kolejny przedstawiciel tego rodu – Robert Lauder of Whitslaid, był świadkiem notarialnego aktu sir Alexandra Home of that Ilk („of that Ilk” czyli z tego rodu. W tym konkretnym przypadku: „Home of Home”), podpisanego w mieście Dryburgh dnia 21 czerwca 1468 roku. Najprawdopodobniej jego synowie – sir George Lauder of Whitslaid (zm. 1513) oraz Alexander Lauder, mieszkaniec miasta Edynburg (Edinburgh), pełnili następnie funkcję ekonomów miasta Kirkudbright. Sir George Lauder of „Quhitslaid” (Whitslaid) wraz z swoim synem i spadkobiercą, dnia 21 października 1506 roku, poświadczał także jeden z dokumentów Alexandra Laudera of Haltoune, Rycerza. Sir George Lauder poległ podczas bitwy pod Flodden, dnia 9 września 1513 roku. W tej potyczce, która uznawana jest za największą w historii Szkocji militarną klęskę, zginął także sam król James IV (1473 – 1513) oraz zdecydowana większość szkockiej szlachty.
W roku 1565, Gilbert Lauder of Whitslaid (zm. ok. 1590), jego syn Richard Lauder of that Ilk (zm. 1567) oraz brat William Lauder zostali oskarżeni o zabójstwo mieszkańca miasta Lauder – George’a Wedderata. Podczas toczonego przed obliczem Szeryfa Berwick procesu, zdołali oni jednak udowodnić swoją niewinność i „zatrzymać dom w Quhitslaid (Whiteslaid)”. Wcześniejszy, datowany na dzień 20 października 1565 roku, nakaz aresztowania wspomnianych Lauderów, został zatwierdzony w Edynburgu przez królową Marię Stuart (1542 – 1587) i jej ówczesnego męża Henry’ego Stuarta (1545 – 1567), Lorda Darnley’a.
Zgodnie z aktami Królewskiej Rady, z dnia 22 lutego 1572 roku, sir Thomas Kerr of Ferniehirst (1529 – 1586), znany szkocki szlachcic z regionu Borders, pozostawał wówczas faktycznie osamotniony w walce z oddziałami rebeliantów oraz wspomagającymi ich często, tak zwanymi „rozbójnikami pogranicza”. Wobec tego, do miasta Jedburgh zwołani zostali „znający tajniki szermierki”, mieszkańcy południowych regionów kraju, w celu obrony i utrzymania miasta”. Wśród licznie przybyłych do Jedburgh żołnierzy i ziemskich właścicieli znalazł się także wspomniany Gilbert Lauder of Whitslaid.
Kolejny z rodu Gilbert Lauder of Whitslaid, dnia 24 czerwca 1662 roku, zobowiązał się do spłacenia 400 merks (merk – srebrna moneta szkocka) długu wobec Jamesa Wrighta, radcy prawnego z Edynburga. Żyrantem tej, zaciągniętej dnia 3 lipca 1650 roku pożyczki, był brat Gilberta – William Lauder of Gladswood. W roku 1662 Gilbert Lauder wszedł także w skład specjalnej komisji mającej zdecydować o losie dwóch… czarownic z miasta Lauder. W późniejszych latach, Gilbert trapiony poważnymi problemami finansowymi, został zmuszony do sprzedaży części swoich ziem dla adwokata Johna Peter’a. Wśród nich znalazła się także Whitslaid.
Przez pewien czas, w drugiej połowie XVII wieku, Whitslaid Tower stanowiła także własność Williama Montgomery of Makbiehill (zm. 1689).

Ruiny wieży Whitslaid są dostępne o każdej rozsądnej porze. Ze względu jednak, na złą kondycję jej murów, należy zachować wyjątkową ostrożność.