Esslemont Castle

Oryginalny, wybudowany w XV wieku zamek Esslemont uległ zniszczeniu w roku 1493. Była to masywna wieża mieszkalno – obronna ulokowana na planie litery „L”. Jej główny blok mierzył 17.6 na 13.4 metrów. Boczne, południowo – wschodnie skrzydło posiadało wymiary 8.2 na 7 metrów. Szerokość murów tej budowli wahała się od 1.8 do 2.1 metrów. Chroniący ją dodatkowo kurtynowy mur posiadał natomiast 1.2 metra szerokości. Główne, dość wąskie wejście do wieży znajdowało się na południowym krańcu głównego skrzydła. Z położonego za nim niewielkiego przedsionka można było się dostać zarówno do ulokowanych na parterze wieży trzech pomieszczeń gospodarczych, jak i poprzez wąskie schody odsadzone w grubości południowo – zachodniego muru na jej pierwsze piętro. W trakcie przeprowadzonych w roku 1938 badań archeologicznych zdołano ustalić, że prostokątne w planie parterowe pomieszczenie położone w bocznym skrzydle bez wątpienia służyło jako kuchnia. Potwierdzeniem tej teorii miał być otwór ściekowy osadzony w grubości północno – wschodniej ściany.
Sporych rozmiarów palenisko znajdowało się natomiast w ścianie południowo – wschodniej. W jej zachodnim rogu zostały także osadzone spiralne schody dające dostęp na pierwsze piętro budowli.  Dwa kolejne pomieszczenia, ulokowane w głównym bloku wieży służyły najprawdopodobniej jako spiżarnie. Położona od południowo – zachodniej strony posiadała brukowaną posadzkę. W jej zachodnim rogu znajdują się kolejne, wykonane z granitu spiralne schody. Te pozwalały na bezpośredni dostęp do położonego powyżej hallu. Jedyne okno tego pomieszczenia znajdowało się w jego południowo – zachodniej ścianie.
Na jednej ze ścian spiżarni północno – wschodniej, na wysokości 1.4 metra zachował się także fragment kolebkowego sklepienia. Na tej podstawie można bezpiecznie przyjąć, że podobne stropy przykrywały także pozostałe pomieszczenia tego poziomu.
W pojedynczym, obszernym pomieszczeniu na pierwszym piętrze głównego bloku oryginalnie był ulokowany hall.
Pomieszczenie w bocznym skrzydle pełniłoby wówczas rolę prywatnej komnaty lub salonu lorda. Na kolejnym piętrze wieży znajdowały się zapewne prywatne pokoje i sypialnie lorda i jego najbliższej rodziny. Możliwe, że dodatkowe pomieszczenia mieszkalne były także umieszczone na poddaszu.
Dnia 27 lipca 1500 roku ówczesny właściciel posiadłości Esslemont – Henry Cheyne of Esslemont (oraz jego syn John) otrzymał z rąk króla Jamesa IV (1473 – 1513) licencję zezwalającą na budowę nowego zamku. Do jego budowy użyto w większości materiału pobranego ze zniszczonego, wcześniejszego zamku.
Warownia ta stanowi dość ciekawą wariację wieży położonej na planie litery „L”. Jej główny blok posiada wymiary 10.6 na 7.3 metrów. Boczne, przystające od zachodu skrzydło mierzy 5.7 na 5.1 metrów. Wymiary ulokowanej w złączeniu obydwu budynków wieżyczki schodowej wynoszą 3 na 2.7 metrów. Na południowo – wschodnim rogu głównego skrzydła została dodatkowo osadzona masywna, okrągła wieża o średnicy 5.7 metrów. Mury zamku posiadają natomiast około 0.9 metra szerokości. Chociaż wszystkie parterowe pomieszczenia tej budowli oryginalnie posiadały kamienne sklepienia, to dnia dzisiejszego zachował się tylko strop okrągłej wieży. Obszerna kuchnia znajdowała się na parterze głównego bloku. Jej duże palenisko było osadzone w północnej ścianie tego pomieszczenia. Mniejsze pomieszczenie w bocznym skrzydle służyło zapewne jako spiżarnia.
Na pierwszym piętrze budynku były ulokowane kolejno: hall (ponad kuchnią), prywatna komnata lub salon (ponad spiżarnią) oraz w okrągłej wieży sypialnia lorda. Na drugim piętrze znajdowały się kolejne prywatne pokoje i sypialnie lorda i jego rodziny. Na szczycie okrągłej wieży została ponadto osadzona kwadratowa w planie nadbudówka, tzw. cap-house. Mieszcząca się w niej komnata mogła równie dobrze służyć jako dodatkowa sypialnia, jak i stróżówka. Kolejne pomieszczenia, przeznaczone do użytku służby mogły się także mieścić na poddaszu wieży.
Otaczający oryginalnie obydwie wieże kurtynowy mur posiadał około 1.2 metra szerokości. Na jego dwóch rogach: północno – zachodnim i północno – wschodnim można zauważyć nikłe relikty okrągłych wieżyczek, o średnicy około 5.7 metrów każda. Pozostałości trzeciej, południowo – zachodniej są obecnie w znacznym stopniu przykryte darnią. Wydaje się, że w miejscu zachowanej wieży mogła znajdować się także czwarta wieżyczka.
W trakcie wspomnianych badań archeologicznych z roku 1938 odkryto także fundamenty starszego, oryginalnego muru kurtynowego. Jego szerokość mogła sięgać, aż do 2.5 metrów.
Fragmenty otaczającej całość kompleksu fosy mogą pochodzić nawet z XIV wieku. Podczas tych samych prac badawczych odkryto w niej pochodzące z przełomu XIV i XV wieku fragmenty naczyń, medalion oraz szyling z czasów panowania króla Williama III (ur. 1650 – zm. 1702).

Historia Esslemont Castle

Pierwsza wzmianka o „dworze Eislemont”, własności rodziny Marschalls pochodzi z XIV wieku. W tym samym stuleciu, poprzez ślub Janet z sir Reginaldem, 7-mym z Cheyne, posiadłość przeszła na własność rodu Cheyne. W roku 1493 oryginalna wieża Esslemont został doszczętnie spalona podczas konfliktu Cheyne’ów of Esslemont z rodziną Hay of Ardendracht. Decyzją Królewskiej Rady z dnia 22 czerwca tego roku, William Hay został uznany winnym napadu i zobligowany do wypłacenia Henry’emu Cheyne of Esslemont i jego synowi John’owi – 20 funtów rekompensaty za zniszczoną warownię. Następnie, dnia 27 lipca 1500 roku Cheyne’owie otrzymali królewską zgodę na budowę nowego zamku. Zgodnie z wystawioną licencją mógł być on wyposażony w „bartyzany, blanki, machikuły, żelazne kraty, fosy, brony, zwodzone mosty, stróżówki i inne elementy obronne”. W roku 1564 Patrick Cheyne, podczas pobytu królowej Marii Stuart (1542 – 1587) w Esslemont, został mianowany Baronem Esslemont.W trakcie kryzysu reformacyjnego w Szkocji (1559 – 1560) posiadłość Esslemont przeszła na własność słynnego malarza George’a Jamesone (ok. 1587 – 1644). Następnie, w roku 1625 została ona przejęta przez Francisa Hay, 9-ego hrabiego Errol (1564 – 1631). W roku 1646 w Esslemont zajęła grupa Kowenanterów (szkockich prezbiterian). Na wieść o tym, z zamku Fyvie wyruszło królewskie wojsko pod dowództwem kapitana Blackater, krewnego rodu Esslemont. W trakcie krótkiej walki zginęło 36 Kowenanterów. Reszta, wraz z końmi i bronią została pojmana i przewieziona do Fyvie.
W roku 1728 pozostający dotychczas w rękach rodziny Hay zamek został sprzedany dla Jamesa Gordona of Ellon. Najprawdopodobniej był on też, przynajmniej częściowo wykorzystywany, aż do roku 1769. Następnie, w związku z budową nowej rodzinnej rezydencji – Esslemont House, wieża została ostatecznie opuszczona.