Kilconquhar Castle

 
Kilconquhar Castle oryginalnie przyjmował postać typowej wieży mieszkalno – obronnej, ulokowanej na planie litery “L”. Wymiary jej głównego, prostokątnego w planie bloku, wynosiły w przybliżeniu 9.1 na 7.6 metrów. Przystające natomiast do jego północno – wschodniego narożnika skrzydło mierzyło (również orientacyjnie) 5.2 na 4.5 metrów.
Niestety, z uwagi że wieża ta została niemal całkowicie przebudowana, obecnie nie ma już żadnej możliwości dokładnego odtworzenia jej pierwotnego wyglądu. Mimo wszystko można raczej założyć, że tak jak i w większości tego typu szkockich budowlach mieszkalno – obronnych na jej parterze znajdowała się spiżarnia (względnie kuchnia). Pomieszczenie to z pewnością było też przykryte kolebkowym sklepieniem. Ponad nim mieścił się hall, czyli najbardziej reprezentacyjna komnata całego budynku. Na kolejnych dwóch piętrach oraz najprawdopodobniej także na poddaszu ulokowane były już typowe pokoje mieszkalne. Obecnie, jedynie najwyższa kondygnacja wieży Kilconquhar, przynajmniej częściowo zachowała swój oryginalny układ. Na tym więc poziomie, w obrębie centralnego, prostokątnego w planie bloku, mieściły się dwie sypialnie oraz łączący je przedsionek.
Komnata zachodnia wyposażona została przy tym w jedno, południowe okno oraz niewielki kominek. Ten, ulokowany został w centralnej części ściany zachodniej. Dodatkowo, w obydwu zachodnich narożnikach tego pomieszczenia znajdują się przejścia do dwóch, okrągłych w planie oraz przykrytych stożkowatymi daszkami, bartyzan. Pierwsza z nich, a mianowicie bartyzana południowo – zachodnia oryginalnie posiadała dwa niewielkie okienka. Skierowane zostały one w strony południową i zachodnią. Bartyzana północno – zachodnia z kolei, wyposażona została w trzy podobne elementy. Okienka te skierowane zostały w strony zachodnią, północno – zachodnią oraz północną. Z nich, do czasów współczesnych przetrwało jedynie okienko północno – zachodnie.
Druga i również nieco mniejsza komnata (z uwagi na przylegający do niej, od południowej strony, wspomniany przedsionek) wschodnia, podobnie posiadała jedno, południowe okno. Jej kominek natomiast, został ulokowany w centralnej części ściany wschodniej. W południowo – wschodnim narożniku tej sypialni znajdowało się przejście do kolejnej, niestety już też nieistniejącej bartyzany. Wyposażona była ona w trzy okienka: południowe, południowo – wschodnie oraz północno – wschodnie.
Wspomniany, przybierający kształt litery „L”, przedsionek zapewniał jednocześnie dostęp do niewielkiej komnaty ulokowanej na samym szczycie skrzydła północno – wschodniego. Pomieszczenie to posiadało tylko jedno wschodnie okno oraz osadzony w centralnej części północnej ściany kominek. Na dwóch północnych narożnikach tej komnaty umieszczone zostały również przejścia do dwóch kolejnych bartyzan. Były one jednak znacznie mniejsze, niż bartyzany głównego bloku, a jednocześnie  nieco też wyżej zawieszone. Tym samym, dostęp do nich wymagał użycia kilkustopniowych zaledwie schodków. Obydwie te bartyzany wyposażone zostały również w po dwa okienka. W przypadku bartyzany północno – zachodniej skierowane były one w strony północną i zachodnią. W bartyzanie północno – wschodniej natomiast skierowane zostały one w strony północną i wschodnią. W południowo – wschodnim narożniku tej komnaty znajdowało się również przejście, (do podobnie już nieistniejącej) klatki schodowej. Osadzone w niej wąskie, kręte schody zapewniały najprawdopodobniej komunikację pomiędzy hallem, a położonymi ponad nim kolejnymi kondygnacjami wieży. Wydaje się przy tym, że główne schody, prowadzące z parteru do rzeczonego hallu zajmowały całą dolną część skrzydła północno – wschodniego. U podstawy zachodniej ściany tego budynku ulokowane było też jedyne wejście wieży Kilconquhar. Niestety, wszystkie te elementy zostały usunięte na początku XIX wieku. W tym samym czasie, znacznemu zwężeniu uległy również wszystkie jej ściany, z wyjątkiem jedynie kondygnacji parterowej. Dzięki temu wiemy, że ich oryginalna szerokość wynosiła około 1.8 metra. Drastycznemu powiększeniu uległy również wszystkie oryginalne okna wieży (z wyjątkiem dwóch okienek zachowanych bartyzan).
Dzięki zachowanej relacji z początków XIX wieku, wiadomym jest ponadto, że wieżę Kilconquhar oryginalnie chroniła fosa oraz jej zewnętrzny nasyp. Być może w ich obrębie mieściły się również budynki gospodarcze, między innymi stajnia, piekarnia czy choćby dodatkowe magazyny. Żaden z tych elementów nie przetrwał jednak do współczesnych czasów.
Obecny wygląd Kilconquhar Castle jest w głównej mierze efektem projektu zaproponowanego przez słynnego architekta, pioniera tzw. szkockiego stylu baronialnego, Williama Burna (ur. 1789 – zm. 1870). Wydaje się jednak, że znaczna część tych robót wykonana została pod kierunkiem, biznesowego partnera Burna, równie znanego szkockiego architekta Davida Byrce’a (1803 – 1876). Mniej znaczące i jednocześnie ostateczne prace przeprowadzone w obrębie tego okazałego dworu są jednak autorstwa, ówczesnego jego właściciela, sir Henry’ego Bethune of Kilconquhar (1787 – 1851), 1-ego baroneta Bethune.
Już po przebudowie, parterowe pomieszczenie oryginalnej wieży podzielone zostało na półpiętra. Jednocześnie usunięte zostało jego kolebkowe sklepienie. Obecnie zatem, najniższe pomieszczenie pierwotnego głównego bloku posiada dwa, skierowane w południową stronę, okna. Poza tym, w centralnej części jego zachodniej ściany osadzony został niewielki kominek. Natomiast poprzez północno – wschodni narożnik przebite zostało również przejście do imponującego skrzydła wschodniego.
Antresola pomieszczenia parterowego podobnie posiada dwa południowe okna. Jej, również niewielki kominek został natomiast osadzony w centralnej części ściany północnej. W północno – zachodnim narożniku tej komnaty znajduje się przejście do tzw. długiej galerii. Ten obszerny korytarz zapewniał dogodną komunikację pomiędzy wspomnianym skrzydłem wschodnim, południowym (w obrębie którego mieści się też oryginalna wieża) oraz skrzydłem zachodnim.
Dawny hall, ulokowany niegdyś na pierwszym piętrze wieży, nosi obecnie nazwę „pokoju bilardowego”. Również on wyposażony jest w dwa, skierowane w południową stronę, okna. Jego kominek osadzony został natomiast w ścianie północnej. Z kolei, przejście widoczne w narożniku północno – wschodnim prowadziło do obszernego przedsionka (noszącego obecnie nazwę hallu), łączącego skrzydło wschodnie z południowym oraz poprzez długi i wąski korytarz także ze skrzydłem zachodnim. Ponadto przedsionek ten zapewniał dostęp do wybudowanej w oparciu o wschodnią elewację wieży, nowej klatki schodowej.
Pojedyncza pierwotnie sypialnia lorda, ulokowana na drugim piętrze głównego bloku wieży, podzielona jest obecnie na dwie mniejsze sypialnie oraz łączący je przedsionek. Układ tych pomieszczeń jest przy tym niemal identyczny, jak układ opisanej już najwyższej kondygnacji głównego bloku. Zachodnia zatem i przy tym większa z dwóch wspomnianych komnat, wyposażona jest w jedno, południowe okno oraz kominek umieszczony w centralnej części jej zachodniej ściany. Komnata wschodnia podobnie posiada jedno, południowe okno. Jej kominek został jednak przeniesiony na wschodnią stronę. Sam pasaż natomiast, łączy obydwie te komnaty ze skrzydłem wschodnim oraz wspomnianą klatką schodową.

Historia Kilconquhar Castle

Posiadłość Kilconquhar, najprawdopodobniej od XII wieku, stanowiła własność członków rodu Kilconquhar, wywodzących się z starożytnego rodu MacDuffs, hrabiów Fife. Najbardziej znanym przedstawicielem tego rodu był sir Adam of Kilconquhar (iure uxoris hrabia Carrick), który zmarł (w wyniku zarazy) w roku 1271 pod Akką (obecnie Izrael), podczas VII-ej wyprawy krzyżowej (1270, numerowana też jako VIII-ma Krucjata). Sir Adam był również pierwszym mężem Lady Marjore (1253/1256 – 1291), hrabiny Carrick. Wkrótce po jego śmierci, Lady Marjore poślubiła sir Roberta de Brus’a (1243 – 1304), 6-ego lorda Annandale. Ich pierworodny syn natomiast, imieniem Robert (1274 – 1329), w roku 1305 (dnia 25 marca) w Scone, został ogłoszony królem Szkotów.
Chociaż Kilconquhar z czasem stał się domeną hrabiów Dunbars i March, to jednak bezpośrednią nad nim kontrolę sprawowali kolejni biskupi z pobliskiego St Andrews.
Wreszcie, w roku 1528 posiadłość ta przeszła na własność rodu Bellenden, najprawdopodobniej Thomasa Bellenden of Auchenhole (ok. 1485 – ok. 1547), który od roku 1539 pełnił zaszczytną funkcję Lorda Justice Clerk (drugiego w hierarchi szkockich sędziów). Budowniczym zamku Kilconquhar był zapewne jego syn – sir John Bellenden of Auchnole and Broughton (zm. 1576). Podobnie jak ojciec, w roku 1547 został on wybrany na stanowisko Lorda Justice Clerk. Trzeci z kolei syn sir Johna, imieniem William (Bellenden) został wikariuszem w parafii Kilconquhar. Sama posiadłość Kilconquhar, oczywiście wraz z zamkiem, przypadła natomiast w udziale czwartemu z kolei synowi sir Johna – Thomasowi Bellenden (zm. 1591), od dnia 14 sierpnia 1591 roku tytułowanego też Lordem Newtyle. Thomas, podobnie jak jego dziadek, ojciec, a nawet i starszy brat (sir Lewis Bellenden of Auchnole and Broughton (ok. 1552 – 1591), od roku 1577 Lord Justice Clerk), swoją przyszłość upatrywał w sądownictwie. Również i on z czasem doszedł do znacznych zaszczytów w tej dziedzinie, zostając między innymi mianowany Senatorem Kolegium Sprawiedliwości (College of Justice) i sędzią (Ordinary Lord of Session) Najwyższego Sądu Szkocji (Scottish Court of Session). Niestety, jego doskonale rozwijającą się karierę zakończył tragiczny wypadek. W listopadzie 1591 roku, Thomas Belleden utonął zatem w jeziorze Loch of Kilconquhar.
Kilconquhar pozostał własnością rodu Bellenden do roku 1640, po czym został sprzedany dla sir John Carstairsa, od tego też momentu noszącego tytuł „of Kilconquhar”.
Dzieje zamku w przeciągu następnych kilkunastu lat nie są nam zbyt dobrze znane. Wiadomym jednak jest, że w pewnym momencie, najprawdopodobniej w drugiej połowie XVII wieku, przeszedł on na własność rodziny Bethune. Z pewnością Kilconquhar należał już do, urodzonego około roku 1655, Thomasa Bethune of Tarvet, syna Jamesa Bethune, 2-ego lairda Tarvet.
W pewnym, również nie do końca ustalonym momencie, Kilconquhar Castle uległ zniszczeniu w wyniku pożaru. Nie można przy tym wykluczyć, że właśnie to wydarzenie leżało u podstaw podjętej przez sir Henry’ego Bethune, 1-ego Baroneta, wspomnianej wyżej gruntownej jego przebudowy.
Posiadłość Kilconquhar pozostała własnością rodu Bethune najprawdopodobniej do roku 1894 i bezpotomnej śmierci syna oraz następcy sir Henry-ego, czyli sir Johna Trottera Bethune (1827 – 1894), 10-ego hrabiego Lindsay, 2-ego baroneta Bethune.
Obecnie, ten już niemal kompletnie pozbawiony swych oryginalnych elementów zamek, wraz z przylegającymi do niego nowoczesnymi domkami, parkami, polem golfowym czy krytym basenem, służy jako elegancki ośrodek wczasowy.

Oficjalna strona Kliconquhar Castle Estate:
www.kilconquharcastle.co.uk