Berriedale Castle
XV-wieczny zamek Berriedale wybudowany został w wysoce strategicznym miejscu, na stromym skalistym cyplu klifowym. Dodatkowo, od zachodniej strony zamkową skałę otaczała rzeka Berriedale. Z kolei od wschodu i północy chroniły ją wody zatoki Moray. W tej sytuacji jedyny dostęp do zamku prowadził od południowej strony, przez zwodzony most, przerzucony nad wykutą w skale, szeroką na około 6 metrów fosą.
Do dnia dzisiejszego z tej potężnej niegdyś twierdzy zachowały się jedynie niewielkie fragmenty murów.
W kilku miejscach, szczególnie od zachodniej strony, wciąż widoczne są między innymi pozostałości szerokiego na około 2.5 metrów kurtynowego muru. Z kolei mury niewielkiego budynku bramnego, o wymiarach 3.4 metrów kwadratowych zachowały się do wysokości jedynie 20 centymetrów i są obecnie w całości przykryte darnią.
Po obydwu stronach, ciągnącego się na długości całego cypla wąskiego dziedzińca ulokowane były główne skrzydła zamku. Centralną ich część stanowił masywny stołp, położony od zachodniej strony. Posiadał on wymiary 20.4 na 12.8 metrów. Do niego przylegały z kolei hall oraz kuchnie. Nieliczne odcinki murów tych budynków zachowały się do wysokości około 0.3 metra. Położone w tej części budynki gospodarcze posiadały wymiary 14 na 4.2 metrów. Ulokowane po przeciwnej, wschodnie skrzydło zamku oryginalnie mierzyło 12 na 3.5 metrów. Wciąż widoczny jest fragment jego północnej ściany o wymiarach 3.5 metrów długości, na metr szerokości i około 0.5 metra wysokości. W budynkach tych mieściły się najprawdopodobniej stajnie i magazyny.
W północnej części cypla mogły być ponadto ulokowane kolejne, drewniane budynki gospodarcze.
Historia Berriedale Castle
Berriedale mógł stanowić jedną z głównych twierdz starego hrabstwa South Caithness, które istniało na przełomie lat 1184 – 1206 i obejmowało swoim zasięgiem ziemie Berriedale, Langwell, Ousdale oraz góry Ord, od Water of Helmsdale na południu, aż do Water of Wick na północy.
Sama nazwa Berriedale wywodzi się z języka staronordyjskiego i najprawdopodobniej określenia Birka – Dal, oznaczającego „dolinę brzóz”. Wedle innej hipotezy nazwa wywodzi się od innego staronordyjskiego zwrotu „Borgar – Dalr” tłumaczonego jako „dolina fortec”. Można także spotkać jeszcze inne teorie na temat pochodzenia tej nazwy. Są to między innymi „Borg – dalr”, czyli „dolina na skale” autorstwa niemieckiego profesora Wilhelma Fritz Hermann’a Nicolaisen’a (ur. 1927) czy „Bjarg – dalr”, czyli „kamienna dolina, kamienna kotlina”, której zwolenniczką jest doktor Fiona Watson z uniwersytetu w Dundee. Z kolei dość popularna teza łącząca Berriedale z wspomnianą w „Orkneyinga Saga” („Historia hrabiów Orkney”) twierdzą Beruvik wydaje się być błędna. Bardziej prawdopodobne jest, że Beruvik odnosi się więc do North Berwick, miasteczka nad zatoką Forth, w regionie Lothian.
Nazwa Berriedale po raz pierwszy została wymieniona w latach 1330 – 1331, kiedy to sir Reginald More (zm. 1340), Szambelan Szkocji otrzymał tą posiadłość z rąk Maol Iosa, 5-ego hrabiego Strathearn (zm. 1350). W roku 1331 Maol Iosa V-ty odziedziczył, po swojej prababce – Maud (lub Matyldzie. Maud była córką Gilberta (1210 – 1256), hrabiego Orkney i żoną Maol Iosa, II-ego hrabiego Strathearn (zm. 1271)), także tytuł hrabiego Orkney (wraz z regionem Caithness). Biorąc pod uwagę rozmiar odziedziczonych ziem Maol Iosa V-ty często wydzierżawiał ich północne części. W roku 1337, także Berriedale została wydzierżawiona sir Williamowi of Crichton. Wedle umowy kwota najmu wynosiła 40 funtów płaconych rocznie przed dniem świętego Marcina (11 listopada). Sir William pozostał w Berriedale jedynie przez najbliższe trzy lata. W roku 1340 posiadłość wróciła do sir Reginalda More, ale wobec jego rychłej śmierci (przed 21 majem tego roku), ponownie znalazła się w rękach Maol Iose V-ego (tymczasowo, jako że od roku 1334 Maol Iosa był prawnie pozbawiony tytułu hrabiego Strathearn).
W roku 1345 cała posiadłość została przejęta przez sir Reginalda de Cheyne (ok. 1270 – 1350). Po śmierci sir Reginalda w roku 1350, z braku męskiego następcy, wszystkie jego posiadłości zostały podzielone pomiędzy jego dwie córki: Mariotę i Mary (Marjory). Młodsza z córek poślubiła następnie sir Nicholas’a Sutherland, 1-ego Lorda Thorboll, syna Kenneth’a de Moravia, 4-ego hrabiego Sutherland (zm.1333) wnosząc w posagu między innymi posiadłość Berriedale oraz baronię Duffus.
Kolejna wzmianka o Berriedale pochodzi z roku 1359 i dotyczy bezpodstawnego ataku na nią przez Williama (Uilleam III-ci), hrabiego Ross (zm. 1372)
Najstarszy syn i prawny dziedzic sir Nicholas’a i Marjory Sutherland – John Sutherland of Berriedale zmarł bezpotomnie około roku 1433. W tej sytuacji wszystkie jego ziemie i tytuły przeszły na młodszego brata Henry’ego Sutherland, męża Margater of Moravia, dziedziczkę ziem Duffus. Zrodzony z tego związku syn Alexander Sutherland (zm. ok. 1484) po rodzicach odziedziczył ziemie i tytuły Duffus oraz Thorboll. Mająca mniejsze znaczenie, względem wspomnianych ziem, posiadłość Berriedale została następnie wydzierżawiona przez jego wuja – sir Alexandra Sutherland of Dunbeath (1395 – 1455). Sir Alexander poprzez małżeństwo z Muriel (Morellą) Chisholm, córką Johna Chisholm of that Ilk, wszedł w posiadanie ziem Quarrelwood. Zamek Berriedale został następnie przejęty przez ich najstarszego syna – Williama Sutherland of Berriedale. Z kolei młodsza siostra Williama wyszła za mąż za Alexandra Dunbar’a of Westfield. Wobec rychłej śmierci Williama (zmarł jeszcze przed swoim ojcem), rodzina Dunbar zgłosiła pretensje do posiadłości Duffus i Thorboll, co ostatecznie doprowadziło do krwawego konfliktu pomiędzy obydwoma rodami. Berriedale przejął w tym czasie Alexander Sutherland, wnuk zmarłego w roku ok. 1484 sir Alexandra.
Pod koniec XV wieku Berriedale zostało z kolei przejęte przez sir Williama Oliphant (zm. ok. 1509), drugiego syna Laurence, 1-ego lorda Oliphant (zm. przed 1500). Około roku 1489 sir William poślubił Christian (Christine), córkę i dziedziczkę sir Alexandra Sutherland of Duthie. Prawa Christian do Duthie oraz Duffus były jednak podważane przez jednego z jej kuzynów. Sytuację tą postanowił wykorzystać William Sinclair, 2-gi hrabia Caithness (1459 – 1513) od dawna planujący przejęcie zamków Old Wick, Dunbeath oraz Forse. Latem roku 1494 sir William rozkazał swoim dwóm przybranym synom sir Andrew i Williamowi Keith oraz sir Alexandrowi Sutherland of Dirlot zająć wspomniane warownie siłą. Po drugiej stronie konfliktu ulokował się sir William Keith, Younger of Inverurgie, wspierany głównie przez klan Gunn. Przez następnych 14 lat na obszarze pomiędzy Helmsdale na południu i Latheron na północy doszło między nimi do wielu bitew i mniejszych potyczek. Konflikt został zakończony dopiero ugodą w roku 1507. Na jej podstawie William i Christian zachowali swoje posiadłości w Caithness oraz otrzymali ziemie Strabock w Linlithgow w zamian za zrzeknięcie się wszelkich pretensji do Duffus w Moray. W tym czasie zamek Berriedale był w imieniu rodu Sutherland zajmowany przez członków klanu MacEachains lub Hectorsons. Wywodzili się oni od Johna Beg Sutherland, budowniczego pobliskiego zamku Langwell. Jeden z kolejnych członków rodu – William, starszy z dwóch synów Eachaina Mor’a (inaczej Big Hectora) został zamordowany przez Roberta Gun’a of Braemore (zm.1529). Przyczyną tej zbrodni była piękna żona Williama, w której Robert Gun zakochał się bez pamięci. Porwał on następnie wspomnianą kobietę wraz z jej nowo narodzonym synem Williamem do Breamore. Pozostała tam ona do końca swojego życia. Przez kolejne lata kobieta urodziła Robertowi aż czterech synów. Relacje Williama, syna zamordowanego Williama Sutherland z swoimi przyrodnimi braćmi były jednak dalekie od idealnych, wobec czego został on przymuszony przez swojego ojczyma do poślubienia jego siostry. Narodzony z tego związku syn, także noszący imię William został wychowany przez klan Gunn. W roku 1529 Robert Gunn na czele sporego oddziału zaatakował i zdobył zamek Berriedale. Usunął on z zamku starego i zniedołężniałego Eachaina Mor’a, w jego miejsce osadzając kuzyna swojego przybranego syna Williama – Hectora na-pollaig mac-Ruaridh. W tym samym roku (19 maja) Robert Gun zginął podczas bitwy pod Summerdale (pomiędzy klanami Sinclairs of Caithness i Sinclairs of Orkney. Wszyscy członkowie klanu Sinclairs of Caithness zostali zabici. Po stronie ich przeciwników zginął tylko i to dość przypadkowo nastoletni chłopiec).
Także Hector na-pollaig mac- Ruaridh został niedługo później zabity przez syna Roberta Gun’a – Donalda mor Gun’a of Braemore.
Dziedzicem zmarłego w roku 1509 Williama Oliphant został jego syn George. Wobec bezpotomnej śmierci Georga kolejnym spadkobiercą Williama został jego drugi syn Charles, który także został wkrótce zamordowany przez członków klanu Gunn i Sutherland (przed marcem 1517 roku). Kolejnym prawnym właścicielem Berriedale został więc trzeci syn Williama – Alexander Oliphant (zm.1529). Alexander zawał wówczas umowę z John’em Sinclar (1490 – 1529), 3-cim hrabią Caithness na mocy której zobowiązał się poślubić jedną z trzech córek hrabiego… tą, którą wybierze mu sam hrabia. Układ na mocy którego hrabia Caithness planował przejąć kontrolę nad Berriedale i pozostałe zamki Oliphantów ostatecznie nie został zrealizowany. Dnia 30 marca 1526 Alexander Oliphant wydzierżawił więc zamek Berriedale wraz z okolicznymi ziemiami swojemu kuzynowi, Laurence’owi Oliphant, 3-ciemu Lordowi Oliphant (zm. 1566). Sir Alexander zmarł dnia 19 marca 1529 roku.
Berriedale pozostał w rękach rodu Oliphant przez cały XVI wiek. W tym czasie byli oni jednak zobowiązani wynajmować do obrony zamku członków klanu zarówno Gunn of Braemore, jak i Sutherlands of Langwell. Kontrola nad zamkiem wciąż była też celem najpotężniejszego z rodów regionu Caithness – hrabiów Sinclair. W trakcie rządów George’a Sinclair (1527 – 1582), 4-ego hrabiego Caithness , jaki jego wnuka George’a Sinclair (1569 – 1620), 5-ego hrabiego Caithness w pobliżu zamków Berriedale, Old Wick i Latheron toczyły się nieustanne, choć zwykle niewielkie potyczki.
Dnia 23 grudnia 1566 roku zamek Berriedale został w końcu zdobyty przez Sinclair’ów. Spór jednak trwał przez kilka najbliższych lat. Szczególnie gwałtowne jego epizody miały miejsce w latach: 1567, 1569, 1587 i 1591. Dodatkowo w roku 1582 sir George Keith (ok. 1553 – 1623), 5-ty hrabia Marischal, Laurence, 4-ty Lord Oliphant (1527 – 1593) oraz Robert Keith (zm. ok. 1593), opat Deer wystosowali do Parlamentu i króla petycję w której domagali się zdymisjonowania George’a Sinclaira, 4-ego hrabiego Caithness z pełnionych przez niego funkcji państwowych i sądowniczych na terenie Caithness.
Po śmierci Laurence’a, 4-ego Lorda Oliphant jego syn i następca Laurence Oliphant (1583 – 1631), 5-ty Lord Oliphant w roku 1604 zmęczony toczącą się od pokoleń walką o rodzinne posiadłości ostatecznie poddał się i przekazał większą ich część George’owi Sinclair, 5-emu hrabiemu Caithness. W tej sytuacji utworzona została nowa baronia Berriedale wraz z zamkiem jako jej główną siedzibą. Sir George przekazał ją natychmiast swojemu synowi Williamowi Sinclair (ok. 1589 – 1633/1635), tytułowanemu od tej pory 1-ym Lordem Berriedale. Jego następca – John Sinclair, Panicz Berriedale przeżył ojca jedynie o kilka lat i zmarł w roku 1639. Dnia 11 lutego 1632 otrzymał on jednak prawa do Berriedale i innych twierdz hrabstwa. Potwierdzone zostały one ostatecznie w roku 1633. Wobec jego rychłej śmierci przeszły one na jego syna – George’a Sinclair (1676), 6-ego hrabiego Caithness. W roku 1672 George Sinclair zawarł umowę z Johnem Campbell of Glenochry (1636 – 1717), na mocy której po jego śmierci wszystkie jego posiadłości i tytuły zostaną przekazane na własność Campbella. George Sinclair zmarł w roku 1676.
W kolejnych latach zamek Berriedale został ostatecznie opuszczony, z czasem stając się tylko malowniczo położoną ruiną.
Ruiny można zwiedzać o każdej rozsądnej porze.
Dodaj komentarz
Chcesz się przyłączyć do dyskusji?Feel free to contribute!